Mundarija kirish 1 bob. “O'tgan kunlar'' romanida milliy qadriyatlarning badiiy

1) Zebi

O’lmasjon Akbarali

Zebi o’rtog’i Saltanat bilan qishloqqa saylga borganlarida O’lmasjon aravani haydab borgan edi. Zebining O’lmasjonga iliq munosabati uyg’ona boshlagan edi.
Romanda Zebi va O’lmasjonlarning muhabbat tuyg’ulari tasviri kam. Adabiyotshunos Dilmurod Quronov aytganidek: “yozuvchi dilni dilga

payvandlagan lahza tasvirida so’zga xasislik qiladi”²¹. Darhaqiqat, Zebi va O’lmasjonlarning samimiy, chin muhabbat tuyg’ulari qishloqqa safar vaqtida paydo bo’lib, ularning munosabatlari endigina kurtak yozayotganida, Akbarali mingboshining xotinlari kundoshlik adovatidan biri boshqasidan qasd olish uchun Zebini xotin qilib olib berish taraddudiga tushadilar. Akbaralining o’sha davr urfodatlariga ko’ra bir nechta xotinlari bor edi. Uning birgina qiz farzandi bo’lgan holda xotinlaridan o’g’il farzand ko’rmayotgani ham uning uchun xotin ustiga xotin olishga yo’l ochardi.
Poshshaxon va Xadichaxonlar kundoshlari Sultonxondan qasd olish uchun
Zebini mingboshiga xotin qilib olib berishga harakat qiladilar. Bu borada Poshshaxon Miryoqubni ishga soladilar. O’zi boshlagan ishning yog’iga qovurilgan Poshshaxon Zebini yo’q qilish maqsadida uning choynagiga kuchala qo’shilgan suvni quyib qo’yadi. Mast holda suv so’ragan mingboshiga Zebi choynakni olib beradi, mingboshi jon taslim qiladi.
Yozuvchi CHo’lponning o’zi ham “kundoshlik orqasida yuz bergan bu jinoyat zamonning nozikligi orqasida olovga tashlangan jizzadek bo’ldi”, deb yozgan edi. Agar “O’tgan kunlar” romanida ota-ona orzusi mudhish fojeaga sabab bo’lgan bo’lsa, “Kecha va kunduz”da ma’naviy hayotning buzilgani kengroq bo’rttirib tasvirlanadi. Romanda bosh qahramonlar o’rtasidagi munosabatlar ko’p tarmoqli. Mingboshining xotinlari Poshshaxon va Sultonxonlar erlaridan javobini berishni so’rasalar mingboshi ularni haqoratlab ularning istagini rad etadi. Buning alam achchig’iga har ikkovi o’z ko’ngillari istaganicha ish tutadilar. Mingboshi va uning xotinlari o’rtasidagi munosabatlarni quyidagicha aks ettirish mumkin: