Мундарижа банк иши

1-жадвал 
Жами банк тизими даромад ва харажатлари 
(млрд.сўмда) 
№ 
Бандлар номи 
2018 
йил 
1 
январь 
Салмоғи 
2019 
йил 
1 
январь 
Салмоғи 
Ўзгариши
(+,-) 
Сумма Фоизда 
1 Фоизли 
даромадлар 
7 
960,36 
53,5% 
14 
516,82 
68,9% 
6 556 
82,4% 
2 
Фоизсиз 
даромадлар 
6 
916,83 
46,5% 
6 
564,05 
31,1% 
-353 
-5,1% 
3 
Жами 
даромадлар 
14 
877,19 100,0% 
21 
080,87 100,0% 
6 204 41,7% 
4 Фоиз харажатлари 
4 
623,08 
35,6% 
8 
354,92 
46,7% 
3 732 
80,7% 
5 Фоизсиз 
харажатлар 
1 
942,67 
15,0% 
1 
342,64 
7,5% 
-600 -30,9% 
6 
Амалиёт 
харажатлари 
4 
137,68 
31,8% 
5 
582,95 
31,2% 
1 445 
34,9% 
7 
Йўқотишлар 
бўйича тузилган 
заҳиралар 
1 
910,73 
14,7% 
1 
941,92 
10,9% 
31 
1,6% 
8 Даромад солиғи 
379,75 
2,9% 
658,90 
3,7% 
279 
73,5% 
9 
Жами 
харажатлар 
12 
993,91 
100,0% 
17 
881,33 
100,0% 
4 887 37,6% 
10 
Соф фойда 
1 
883,28 
- 
3 
199,54 
- 
1 316 69,9% 
“Ипотека-банк” АТИБнинг фойда ва зарарлар тўғрисида хисобот маълумотлари асосида 
муаллиф томонидан тузилди.
Манбаа манзили: https://www.ipotekabank.uz/uz/investors/financial-statements/. 
Жадвал маълумотларига кўра фоизли даромадлар банкларнинг ялпи даромадида 
йирик улушга 68,9 фоизга, фоизсиз даромадлар салмоғи эса 31,1 фоизга эга бўлиб 
аксинча камайиш тенденсиясига эга. Бу эса ўз навбатида банкларда кредит рискларини 
ортиб бораётганидан далолат беради.
Хорижий банкларнинг даромадлари улушини таҳлил қиладиган бўлсак, уларда 
аксинча банклар рисксиз даромад манбаи бўлмиш фоизсиз даромадларга кўпроқ 
эътибор қаратаётганини гувоҳи бўлишимиз мумкин. Хусусан, фоизсиз даромадлар 
таркибида комиссион даромадлар улуши юқори ҳисобланади. Комиссион даромадларга 
банк хизматларини амалга ошириш жараёнида олинадиган турли хизмат ҳақлари ва 
комиссион ҳақлар киради. Масалан, ушбу даромадларга ҳисоб-китоб операциялари ва 
дебет айланмалари учун комиссион тўловларни, пластик карталарга хизмат кўрсатиш, 
савдо ва тўлов терминалларини ижарага бериш, банкомат ва инфокиосклар орқали 
аҳолига қулай ҳамда оператив хизмат кўрсатиш ва шу каби банкнинг бошқа 
йўналишларида амалга ошириладиган мижоз операциялари учун воситачилк 
ҳақларини, шунингдек, жисмоний шахсларнинг бир марталик операцияларидан 
олинадиган даромадларни мисол қилиб келтириш мумкин.
Шу 
ўринда 
пластик 
карталар 
амалиёти 
орқали 
банк 
ресурсларини 
шакллантиришга жуда катта таъсир кўрсатади, чунки улар доимий жамғариш воситаси 
сифатида кўпроқ ишлатилиши бир тарафдан банк ресурслари мустаҳкамлигини 
таъминласа, иккинчи тарафдан иктисодиётдаги пул – кредит сиёсатини олиб боришда 
оз бўлсада енгиллик берар эди (Сабиров ва Ибрагимов, 2019). 
Риск даражаси кам бўлган хизмат турлари орасида банклар томонидан 
мижозларга пластик карталар орқали кўрсатиладиган хизмат турларини ўрни ва 
аҳамияти ҳам юқори ҳисобланади. Чунки ҳозирги фан технологиялар ривожланган 
даврда бу каби хизмат турига эҳтиёж тобора ортиб бормоқда. Шунга қарамай, 
мамлакатимизда пластик карталар хизматининг ривожланиш даражаси ривожланган 
мамлакатларга қараганда бир мунча ортда қолмоқда. Мазкур хизмат турини 

---

26 www.journal.bfa.uz 
ривожланишининг янги босқичи мижозлар учун кенг доирадаги янги хизмат турларини 
таклиф этиш, тўловлар тизимининг илғор технологияларини жорий қилиш ва шу каби 
бошқа йўналишларни ривожланишига олиб келади ва натижада банклараро соғлом 
рақобатни вужудга келтиради. 
Давлатимиз томонидан асосий тўлов инструментларидан бири ҳисобланган 
пластик карталар билан боғлиқ бўлган барча соҳаларни такомиллаштиришга янада 
алоҳида эътибор қаратилиб келинмоқда. Ҳусусан, Ўзбекистон Республикаси 
Президентининг 2017 йил 2 февралдаги ПҚ-2751-сонли “Республикада банк пластик 
карточкалари асосида нақд пулсиз ҳисоб-китоб тизимини янада ривожлантириш учун 
қулай шарт-шароитлар яратиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори, шунингдек, 2017 
йил 12 сентябрдаги ПҚ-3270-сонли “Республика банк тизимини янада ривожлантириш 
ва барқарорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарорларида нақд пулсиз 
ҳисоб-китоб 
тизимини 
ривожлантиришни 
янада 
рағбатлантириш, 
пластик 
карточкаларга, терминалларга ва тегишли ускуналарга бўлган талаб-эҳтиёжларни 
қондириш бўйича бир қанча чора-тадбирлар белгилаб берилди. Мазкур Қарорларда 
белгиланган вазифаларни амалга ошириш натижасида республикамизда пластик 
карталар ва терминаллар сони кўпайиб, улар орқали ўтказилган ҳисоб-китоблар ҳажми 
ошиб бормоқда (ПҚ-2751, 2017 ва ПҚ-3270, 2017).
Айниқса, бу борада хусусий банклар томонидан пластик карта бўйича 
кўрсатиладиган хизматлар бўйича киритилаётган янгиликлар ва иновацион хизматлар 
бу борада ўзига хос рақобат муҳитини яратди. 
Бугунги кунда пластик карталар ва улар билан боғлик асбоб-ускуналар сони 
бундан бир неча йил олдинги миқдорий кўрсаткичдан бир неча баробарга ўсганлигини 
кўриш мумкин. 2019 йил бошига бу йўналишдаги статистик кўрсаткичлар қуйидагича 
(2-жадвал):