Mundarij a kirish

UMUMIY XULOSA 
O‘zbek milliy tilining shakllanishi va rivojida shu til uchun tayin etiladigan 
yozuv – alifbo va imlo alohida o‘rin tutadi. Millat taqdirida g‘oyat dolzarb, 
ijtimoiy-siyosiy, madaniy-ma'naviy ahamiyatga molik bu masalani ilmiy-nazariy 
o‘rganish, o‘zbek tili uchun to‘g‘ri ishlab chiqish va joriy etish mamlakat 
taraqqiyotiga xizmat qiladi. Sho‘rolar mafkurasi hukmron bo‘lgan davrda o‘zbek 
tilining o‘zbek xalq manfaatlariga javob beruvchi, milliy tilga mos va xos alifbo va 
imlosini yaratish va qabul qilish, taraqqiyot yo‘lida foydalanish imkoni bo‘lmadi. 
Alifbo-imlomiz, yozuvimiz taqdirini o‘zimiz istagancha, xalqimizga ma'qul tarzda
hal qilish O‘zbekistonning mustaqillikka erishuvi bilan ro‘yobga chiqdi.
O‘zbek yozuvining lotin alifbosiga o‘tilgan 1929-1940 yillardagi ijobiy 
tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xalqimiz bu yozuvga o‘tishi arab va kirill alifbolariga 
o‘tishdan farqli ravishda biror bir tazyiqsiz, o‘z ixtiyori bilan yuz berdi. Olingan 
natijalardan xulosalarimizni umumiy holda shunday ifoda etmoqchimiz: 
1. Arab alifbosi 1921-1923-yil ichida uch bor isloh qilinishiga qaramay, 
uni tuzatib, bu sohada yagona fikrga kelib bo‘lmadi. Shu sababli, turkiy xalqlar, 
jumladan, o‘zbeklar ham o‘z tillari uchun ancha sodda va ancha qulay bo‘lgan 
lotin alifbosiga o‘tdilar.
2. Fitrat, Ashurali Zohiriy, Cho‘lpon, G‘ozi Olim Yunusov, Qayum 
Ramazon, Elbek, Abdulla Alaviy, Shokirjon Rahimiy, Botu singari mashhur olim 
va yozuvchilar, ko‘zga ko‘ringan madaniyat xodimlari, milliy ziyolilar dastlab arab 
alifbosini isloh qilish, keyin esa lotin yozuvi asosidagi yangi o‘zbek alifbosi va 
imlosini ishlab chiqish, uni hayotga joriy etish ishiga katta hissa qo‘shdilar.
3. 1995-yilning 6-mayida O‘zbekiston Oliy Majlisi tomonidan “Lotin 
yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida”gi qonunga 
o‘zgartirish kiritilishi undagi ayrim moddalarning o‘zbek tili taraqqiyoti uchun 
uncha mos emasligini o‘tgan davr yozuv amaliyoti ko‘rsatib berdi. Alifboda nutq 
tovushlarini ifodalash uchun qabul qilingan harf birikmalarini o‘zgartirish, bir 
tovush uchun bir harf olish fikri ilmiy jamoatchilik o‘rtasida ustunlik qilmoqda. 
Sh 
sh o‘rniga Š š; Ch ch o‘rniga 
Čč
harflarini olish; NG ng o‘rniga 
Ň
ň
harfini olish 

---

50
yoki bu tovushga alifboda harf belgilamasdan uni n va g harflari yordamida 
ifodalash ko‘proq munosib ko‘rilmoqda. 
4. O‘o‘, G‘g‘ harflarining o‘rni bularning yozma shakli bilan deyarli bir xil 
bo‘lgan 
Ŏ
ŏ
, G‘g‘ harflarini kiritish savod chiqarishda moslikni tug‘dirdi, 
shuningdek,
tutuq belgisi (’) bilan harf belgisini (‘) farqlamasdan qo‘llash kabi 
holatlarni bartaraf etadi, kompyuterda yozishda texnik jihatdan qulaylikka,
afzallikka ega.
5. Rus tilidan va u orqali boshqa tillardan o‘zlashgan 
sirk, sirkul, sex
kabi 
so‘zlar tarkibidagi birinchi tovush uchun S harfini qabul qilish to‘g‘ri emas, chunki 
o‘zbek tili tovush tizimida bunday tovush yo‘q. 
6. joriy imlo qoidalaridagi ba'zi kamchiliklarni tuzatish, imlo qoidasidan 
chetda qolgan holatlar uchun imlo qoidalari ishlab chiqish va 82 ta qoida ortidan 
qo‘shish zarur.
Umuman, alifbo va imlo qoidalariga kiritiladigan o‘zgarishlarni har 
tomonlama ilmiy, ta'limiy va texnix jihatdan har tomonlama puxta o‘ylab ko‘rgan, 
o‘rinli taklif va tavsiyalarni inobatga olgan holda amalga oshirish yozuv 
madaniyatimizni takomillashtiradi.