|
14.3. Raxbarlik uslubi tushunchasi.
Boshkaruv uslubi - bu ma‘lum bir raxbarning boshkaruv jarayonida kullovchi uziga xos va
uzgarmas usul va xarakatlari yigindisidir.
Mutlako uxshash kishilar bulmagani kabi vazifalar kupligi sababli mutlako bir xil
boshkaruv uslubi xam bulmaydi. Raxbar fakat uziga xos xususiyat va sifatlar vositasida
fakat uziga xos, mansub uslubda ish yuritadi. Bu ma‘noda uslub raxbarni shaxs sifatidagi
xususiyatlarini, balki faoliyati xususiyatlarini ifodalaydi. Kishilarni boshkarar ekan, raxbar
jamoaning natijaviy maksadin kura biladi va uni shu maksad sari yunaltiradi. Raxbar
ishning moxiyatiga tushungan va uni chukur urgangan xolda mutaxassislar faoliyatini
moxirona birlashtirish va yunaltirishi kerak.
Tshlab chikarishni boshkarish uslubi boshkaruv apparati, barcha raxbar va
mutaxassislarning katta va murakkab faoliyatini aks ettiradi. Boshkaruvning xar bir
vazifasi uziga xos xususiyatlarga ega va shu sababli unga som usullarni talab etadi.
Nazariy jixatdan boshkaruv apparatining umumiy uslubi aloxida boshkaruv tashkilotlari
uslublari yigindisidan iborat bulishi kerak. Lekin amalda aloxida tashkilotlarning turli
shovkin
207
uslublari uzaro birlashib, bir-birini boyitadi va natijada, butun boshkaruv apparatiga xos
bulgan uziga xos boshkaruv uslubi vujudga keladi.
Xisobchining yuksak darajadagi anikligi, mexanikning extiyotkorligi, iktisodchining
rejaliligi va x.k.bilimlarni boshkarish uslubini belgilovchi majmuaning tarkibiy
kismlaridan iborat buladi jamoaning xar bir a‘zosi uz uslubini kiritadi, va shu yul bilan
ushbu jamoa boshkaruv uslubi vujudga keladi. Kupincha jamoadan biror xodim ketib,
urniga yangi kishi kealdi. U, odatda jamoada undan oldingi xodim egallagan joyni
egallamasligi mumkin. U mavjud uslubga moslashishi, jamoa ish yuritish uslubiga tugri
keluvchi uslub yaratishi lozim. Albatta uning ishlash uslubi mexnat jamoasi uslubiga xam
ta‘sir kursatadi.
Zamonaviy uslub jamoaning xar bir a‘zosi oldiga katta talab kuyadi, va shu bilan birga uz-
uzidan mamnun bulish, ma‘muriyatchilik, rasmiyatchilikni inkor kiladi. uslub ijtimoiy
rivojlanish konunlarini, ishlab chikarishni boshkarish tamoyil va usullarini bilishi asosida
shakllanadi va boshkaruv malakasi yigindisi kishilarni tashkil etish kunikmasi,
shuningdek, shaxsiy tartiblilik bilan xarakterlanadi. Va, nixoyat, uslub boshkaruv
xodimlarining ruxiy va psixologik xususiyatlari, kuchli iroda, kat‘iylik, va kurkmaslik,
boshka kishilar faoliyati ni yunaltira olish kabilarni kamrab oladi. Bundan tashkari raxbar
tasavvur etish, anik fikr yuritish, kayishkoklik, ilmiy fikrni tushuna olish va yetkaza olish
kobiliyatiga ega bulishi kerak.
Raxbar menejment, iktisodiyot va moliya, xukuk, soyiologiya va pedagogika asoslarini
bilishi lozim. Bu fanlar butun menejmentga ilmiy karashlar tizimini yaratish imkonini
beradi. Boshkaruv fakat ilmiy bilimlariga ega bulishni emas, balki boshkarish sn‘atini
bilishni xam talab kiladi. boshkaruv tashkil etish bilan kugullanuvchi avvalo uz-uzini
tarbiyalay olishi, uzini boshkara olishi zarur. Buning uchun u doimo va muntazam uzini-
uzi tarbiyalashi kerak. Raxbar uslubi eshitish va ukish, suzlash va yozish, ya‘ni axborotni
kabul kilish va uni boshkalarga uzatish malakasida ifodalanadi. Raxbar uchun zarur bulgan
sifatlar jumlasiga uning tashkilotchilik kobiliyati, ish kobiliyati, kuchi, xushmuomalaligi,
irodaliligi kiradi.
Bozor sharoitida ishlovchi raxbar va mutaxassislar oldiga kat‘iy talablar kuyilad. Ular
yukori ishbilarmonlik va axlokiy sifatlarga, tadbirkor bulshi, axil jamoa tashkil etish va
mexnat jamoasi bilan davlat manfaatlari kelishini ta‘minlay olishlari kerak. Zamonaviy
raxbarlar yukori malakaga ega bulishi, istikbolni kura olishi va samarali xujalik yuritishga
imkon yaratuvchi iktisodiy fikr yuritish, shaxsiy intizomga ega bulish, topshirilgan
vazifaga javobgarlik xissi bilan yondoshish, goyalarni tuplash, chikishimli va ishbilarmon
bulishi kerak. Raxbar doimo xotirjam va uziga ishongan bulishi, tashabbuskorlik kursatish,
tavakkalchi bulishi kerak. Javobgarlik oldida kurkish - kuchsizlik belgisidir.
Javobgarlikdan kurkkan kishi raxbar bulolmaydi. Raxbar kul ostidagilar bilan shunday
munosabatda bulishi kerakki, toki ular uning oldiga maslaxat uchun bemalol kirsinlar.
Raxbar uz kul ostidagilarini yaxshi bilishi, ular bilan suxbatlashishi, ular kobiliyati, bilimi,
malakasi egallagan lavozimiga mosligini va aksincha, ular bilim, kabiliyat, malaka va
axlokiy sifatlaridan foydalanish yetarli ekanligini aniklash lozim.
Obruga ega bulmay muvaffakiyatli raxbarlik kilish mumkin emas, lekin obruga kuch bilan
emas, ish bilan, kanday ishlashni uz misolida kursatish bilan, uni kanday bajarish xakida
suzlash bilan, fakat talabchanlik va kat‘iylik bilan emas, bilim va kunikma orkali erishish
mumkin. Boshkaruv san‘atiga ega bulmagan raxbar kabul kilingan karorlar samarali
208
bulishini ta‘minlay olmaydi. Lekin inson raxbar bulib tugilmaydi, balki ish jarayonida
shakllanadi.
Raxbar ish uslubi korxona faoliyati yakuniy natijalariga ishlab chikarishni boshkarish
vazifalari vositasida ta‘sir kursatadi. Ularning xar biri boshka vazifalar bilan uzviy boglik
xolda ta‘sir kiladi va uslubning foyda xamda korxona faoliyatini umumlashtiruvchi
kursatkichlarga ta‘sir etishning yagona mexanizmi tarkibiga kiruvchi boglovchi bugin
vazifasini bajaradi. Uslub bilan ishlab chikarish natijalari uzaro alokasi tizimi raxbarlar
bilim va kunikmalari, boshkaruv jarayoni texnologiyasi, mexnat intizomi vositasida
amalga oshadi va raxbar tomonidan kullaniluvchi boshkaruv usuli bilan boglik buladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
