|
MAVZU 14. MENEJMENT MADANIYATI VA USLUBLARI.
14.1.
Madaniyat va menedjment.
14.2.
Menejment madaniyatining asosiy unsurlari.
14.3.
Raxbarlik uslubi tushunchasi.
14.4.
Menejmentda kullaniladigan uslublar.
14.1. Madaniyat va menejment.
«Madaniyat» tushunchasi rivojlanishi darajasining umumlashtiruvchi kursatkichi bulib, bir
kancha ma‘noni bildiradi. Masalan, jamiyat madaniyati, ayrim shaxs madaniyati, va
nixoyat, inson faoliyatining ayrim turi madaniyati xakida suz yuritish mumkin. Inson
faoliyati moddiy va ma‘naviy boyliklar yaratuvchi turlarga bulinadi. Shu sababli, moddiy
va ma‘naviy madaniyat fark kilinadi.
Moddiy madaniyat inson tomonidan tabiatni buysundirish darajasi kursatkichidir. Unga
ishlab chikarish vositalari va mexnat predmetlari kiradi. Ma‘naviy madaniyatga fan, axoli
ma‘lumot darajasi, medisina xizmati darajasi, san‘at darajasi, odamlar axlokiy meyorlari,
ma‘naviy extiyojlar va manfaatlar rivojlanishi darajasini kiritish mumkin. Shunday kilib,
madaniyat insonning xam madaniy ishlab chikarish, xam ma‘naviy xayot soxasida
204
rivojlanishi jarayonidagi yutuklarini kamrab oladi. U insoniyat bilimlari, uning mexnati
moxiyatidan iborat bulib, kishilarning avvalgi avlodlari tomonidan yaratiladi.
Insoniyat madaniyati usuvchan, uzgaruvchan, chunki xozirgi avlod avvalni avlodlar
madaniy kadriyatlaridan ijodiy foydalanish asosidagina yanada rivojlanishi mumkin.
Uzbekistonning noyob madaniyati yillar, asrlar davomida shakllanib, uni saklash,
rivojlantirish kup millatli respublikaning yukori ma‘lumotli insonlari -fan, adabiyot, san‘at
arboblari vazifasidir.
Inson xayoti faoliyatining muxim tarkibiy kismi butun insoniyat tomonidan jamlangan
madaniy boylikka ega bulishi, shu jumladan boshkaruv madaniyatini egallashdir.
Menejment madjaniyati juda muximdir. Insoniyat uz rivojlanish jarayonida juda katta
menejment tajribasini jamlagan. Bozor sharoitida bu tajriba boshkaruv samaradorligini
oshirishga xizmat kilishi kerak. Menejmentning vujudga kelishi va rivojlanishi, avvalo
boshkaruv madaniyati darajasi yuksalishi bilan boglikdir. chunki, menejment yullari,
usullari, vosita va uslublariga tankidiy baxo berish yuli bilan, ularning eng yaxshilari jaxon
tajribasida kulanishi uchun ajratib olindi.
Menejment madaniyati inson madaniyatining tarkibiy kismi bulish bilan birga kator uziga
xos xususiyatlarga xam ega. Madaniyatga ega bulish menejer uchun fakat zarur emas,
balki shartdir, chunki xar bir tashkilotning xar bir bulinmasi samarali ishlashi uchun uning
xodimlari yuksak madaniyatga ega bulishlari kerak.
Menejment
madaniyati
darajasi
xodimlar,
ayniksa,
menejerlar
madaniyatini,
menejmentjarayoni madaniyati, boshkaruv texnikasi, mexnat sharoitini aks ettiruvchi
kursatkichlar buyicha baxolanadi. menejment madaniyati unsurlarining turli-tumanligi
boshkaruv jarayonida turli-tuman meyorlarga, jumladan, axlokiy, xukukiy, iktisodiy,
tashkiliy, texnikaviy, estetik meyorlarga rioya kilish zaruriyatini keltirib chikaradi.
Axlokiy meyorlar insonning axlok va odob soxasidagi xulkini tartibga soladi. Ular
jumlasiga ijtimoiy burchni tugri tushunish, kishi urtasida insoniy munosabat va uzaro
xurmat, vijdonlilik, xakikatguylik, kamtarlik va x.k.lar kiradi. Boshkaruv jaaryonida
axlokiy meyorlarga rioya kilish uning madaniyati yukori darajasidan dalolat beradi.
Menejmentda xukukiy meyorlar davlat-xukukiy va tashkiliy-xukukiy meyoriy xujjatlarda
aks etadi. Uning jumlasiga daslvt korxonasi tugrisida konun, tadbirkorlik xakida, mulk
tugrisida konunlar kiradi. Lekin konunlar xar bir korxonaning uziga xos xususiyatlarini
xisobga ololmaydi. Shu sababli, xar bir korxona, konunga asoslangan xolda, korxonada
ishlab chikarishning uziga xos xususiyatlarini xisobga oluvchi meyoriy koidalar urnatiladi.
Iktisodiy meyorlar korxona faoliyati jarayonida erishilishi lozim bulgan iktisodiy
kursatkichlarni belgilaydi. Ular jumlasiga moliya-kredit meyorlari, ssudalar olish tartibi,
amortizasiya meyorlari, maxsulotning xisoblangan baxosi, foyda meyori, rentabellik
meyori, fondlar uchun tulovlar, byudjetga tulovlar, iktisodiy ragbatlantirish meyorlari
kiradi.
Tashkiliy meyorlar tashkilot tarkibini, aloxida bulinma va shaxslar faoliyati tarkibi va
tartibini ichki tartib faoliyat turlarini, xodimlar vazifalarini, axborotni kayta ishlash va
foydalanish jarayonini belgilaydi.
Texnikaviy meyorlar korxonaning va uning bulinmalarining boshkaruv uchun zarur
uskuna, texnika va transport vositalari, asboblar bilan kurollanganlik darajasini bildiradi.
Estetik talablar va meyorlar xam boshkaruv jarayonida kullaniladigan texnika vositalari va
uskunalari, xam boshkaruv xodimlarini urab turuvchi tashki muxit uchun belgilanadi.
205
Do'stlaringiz bilan baham: |
