Muhandislik geologik tadqiqotlar

ν
- ham suv oqimining 
o’rtacha haqiqiy tezligi 
U
dan farq qiladi.
Haqiqiy tezlik 
(U)– nF
yuzali g’ovaklikdagi suvning tezligi bo’lib, bu 
yerda n – suv sig’imli jinsning g’ovakligidir. Haqiqiy tezlik U:
Uq
n
V
n F
Q

(16.4) 
Uning o’rtacha qiymati har doim fil’trlanish tezligidan katta bo’ladi. 
Oqimning haqiqiy tezligi, kerakli uchastkada tajriba yo’li bilan 
aniqlanadi. Tajribada uchun qazilgan burg’ qudug’i yoki shurfdagi yer ostidagi 
suvga turg’un indikator (rang) tushiriladi va suvning harakat yo’nalishi bo’yicha 
bir necha metr uzoqlikda kovlangan kuzatish quduqda rangning sizib kelish vaqti 
aniqlanadi. Rangni oqib kelishi uchun ketgan vaqt, quduqlar orasidagi masofa 
aniqlanib, suv oqimining haqiqiy fil’trlanish tezligini aniqlash mumkin. Yer osti 
suvlarining harakati turli tabiiy sharoitlarda: fil’trlanish xossalari bo’lgan suv 
shimuvchi muhitlarda, suvli qatlamlar havzalarini yotishi va ularni ta’minlashi,
bo’shalishi xususiyatlari bilan bog’liq holda, turli oraliqli ko’rsatgichlarda bo’ladi.
Qurilishda amaliy masalalarni yechishda (xandaklarga suvni oqib kelishi, 
suv sarfi, fil’trlanish) yer osti suvlarini tabiiy sharoitlarda tarqalishini hisobga 
olish lozim. Hisoblashlardagi fil’trlanish koeffitsienti tog’ jinsining o’zidan suv 
o’tqazish qobiliyatini ko’rsatadi. Fil’trlanish koeffitsienti turli jinslarda turli 
kattaliklarda bo’ladi.
Ba’zi bir tog’ jinslari uchun fil’trlanish koeffitsientlari 16.1 - jadvalda 
ko’rsatilgan. 
16.1- jadval 
Jinsning nomi 
Fil’trlanish 
koeffitsienti
m/sutka 
Jins nomi 
Fil’trlanish 
koeffitsienti m/st 
Qumoq tuproq 
0,01- 0,1 
Yirik donali 
qum 
20-30 
Mayda zarrali qum 
1,0-10,0 
O’rta yiriklikdagi qum 
10-20 
Shag’al, tosh 30-70 va undan ko’p 

---

139