Muhandislik -geologik tadqiqotlar

К= 
а
g
; (13.3) 
        S.V.  Medvedev  fikricha,  zilzila  kuchi  ko’p  jihatdan  seysmik  to’lqinlar  
tarqalayotgan  jinsga  bog’liqdir.  Zilzilaning  turli  ballari,  tuproqning    ma’lum 
tebranishiga,  yoki  aksincha,  tuproqning  tebranish  tezlanishi  ma’lum    bir  ballga 
to’g’ri  kelar  ekan.  Quyidagi  S.V.Medvedev  tomonidan  tuzilgan    shkalani  (13.2-
jadval)  soddalashtirib  keltiramiz,  bunda  keltirilgan  ballarga  tuproqning    ma’lum 
tebranish tezlanishi to’g’ri keladi. 
13.2 - jadval 
Ballar 
Tuproqning  tezlanishi, 
mm/sek
2
 
1 
- 
2 
- 
3 
- 
4 

 100 
5 
100 –250 
6 
250 –500 
7 
500 –2000 
8 
1000 –2000 
9 
2000 –4000 

---

80 
 
10 

 4000 
11 
- 
12 
- 
 
Zilzilalarni bino inshootlarga ta’siri, ularni loyihalash va qurishda  hisobga 
olishni  taqazo  etadi.  Hozirda  zilzilani  oldindan  aytish  va  ehtiyot    choralarini 
ko’rish maqsadida juda keng miqyosda seysmik, muhandislik - geologik, geofizik, 
tektonik, gidrokimyoviy, matematik usullar yordamida   ilmiy tadqiqot ishlari olib 
borilmoqda.  Ana  shu  olib  borilayotgan  ilmiy    tadqiqot  ishlari  natijasida  MDH 
hududi uchun ayrim - ayrim seysmik  mikrorayonlarning xaritalari tuzilgan bo’lib, 
bu  xaritalar  orqali,    qaysi    mintaqalarda  necha  balli  zilzila  bo’lishligini  aniq 
bilishingiz mumkin.  Seysmik mikrorayonlar xaritasi, birinchidan zilzilani vujudga  
keltiradigan  “o’choq”  -  giposentrning  joylashish  holatini  va  zilzila  sodir  
bo’ladigan  joy  -  episentrda,  silkinishlarning  takrorlanish  xarakterini,    intensiv-
ligini,  joyning  muhandis-geologik  nuqtai  nazardan  sharoitlarini,    tog’  jinslarini 
fizik-mexanik 
xususiyatlarini 
o’rganish 
asosida 
tuziladi. 
O’rta 
Osiyo 
Respublikalari mintaqalari 6-9 balli zilzilala zonaga  kiritiladi. Ma’lum hududining 
muhandislik-geologik sharoiti hisobiga  seysmik aktivlikni oshib ketishini nazarda 
tutib  10  ball  va  undan  yuqori    ballar  belgilanishi  mumkin.  Yuqori  seysmik 
hududlarga  (8-9  ball)  -  tog’li    rayonlarda,  tog’  oldi  tekisliklari  va  daralar  kiradi.  
Hamma yuqorida  tilga olingan respublikalarning past tekisliklarida seysmik kuch 
5-6   ballgacha kamayadi.