Muhandislik -geologik tadqiqotlar

Т/r 
Gillarning  turlari 
Jinslarning turi 
Plastiklik soni 
1 
1 - turdagi 
Gillar yuqori plastikli 
jinslar 
17 
 
2 
2 – turdagi 
Qumoq tuproq (suglinok) 
plastikli jins 
17 -  7 
3 
3 – turdagi 
Qumloq tuproq (supes) 
kam plastikli 
7 
4 
4 - turdagi 
Qumlar (noplastik 
jinslar) 
0 
 
Gilli jinslarni bo’kishi, (shishishi) deb, o’z g’ovaklariga suvni shimib olishi  
natijasida  hajmini  qattalashishiga  aytiladi.  Hajmini  oshib  borishi,  ko’pchish  
bosimini  yuzaga  keltirib  chiqaradi.  Gruntlarning  bo’kish  darajasi,  grunt   

---

153 
 
tarkibidagi  gilli  va  changsimon  zarralar  miqdoriga,  ularning  ximiyaviy  va  
mineralogik  tarkibiga  bog’liq  bo’ladi.  Bentonitli  gillar,  masalan;  o’z    hajmini  - 
80% gacha, kaolinitli gillar esa – 25 % gacha oshiradi. 
 
 Bo’kish  koeffitsienti,  odatda,  tajriba  yo’li  bilan,  suv  bilan    to’yinish 
jarayonida, hajmini ortib borishiga qarab aniqlanadi: 
 
К=100(V – V
i
)       (19.11) 
 
bunda,  V  -  suvga  to’yingan  jinsning  hajmi;  V
i
  -  jinsning  quritilgan  
holatidagi hajmi; 
Gruntlarning  bo’kishi  tufayli  hajmini  o’zgartirishi  qurilishda  muhim  
ahamiyatga 
ega. 
Gillarni 
bo’kish 
hodisasi, 
qurilishda 
chuqurliklarga  
transheyalarga,  suvning  to’planishi  va  suv  omborlari,  to’g’onlar  qurilishida    ro’y 
berib, bu hodisa sababi, qurilish rayonining gidrogeologik sharoitini  o’zgarishidir.