Muhandislik -geologik tadqiqotlar

№ 
Mineral-
lar 
Moos 
qattiqlik 
shkalasi 
Qattiqlik 
miqdori  
kg/sm
2
 
Quyidagilar 
ishlatib 
aniqlanadi. 
Mineral 
larning 
qattiqlik 
gruppasi 
Rasmi 
1. 
Tal’k 
1 
2,4 
tirnoq bilan 
chiziladi 
Yumshoq 
 
2. 
Gips 
2 
36,0 
pichoq bilan 
chiziladi 
O’rtacha 
Qattiq 
 
3. 
Kal’tsit 
3 
109 
pichoq bilan 
chiziladi 
 
4. 
Flyuorit 
4 
189,0 
 
 
5. 
Apatit 
5 
536,0 
pichoq bilan 
chiziladi 
 
 
6. 
Ortoklaz 
6 
796,7 
oyna bilan 
tirnaladi 
Qattiq 
 
7. 
Kvarts 
7 
1120,0 
oynani 
kesadi 
Juda 
Qattiq 
 
8. 
Topaz 
8 
1427,0 
 
 
 
9. 
Korund 
9 
1660,0 
 
 
 
10. 
Olmos 
10 
2060,0 
oynani 
kesadi 
 
 

---

32 
 
Mineralni  qattiqligini  aniqlash  uchun  uni  etalon  -  mineralning  uchi  bilan 
tirnab  ko’riladi.  Agarda  ustida  iz  tushib  qolsa,  demak  tekshirilayotgan  mineral, 
etalon mineralidan yumshoqroq ekan, agar iz qolmasa qattiqroq  sanaladi. 
Qattiqliklari bo’yicha minerallarni: yumshoq  qattiqligi  (2 gacha), o’rtacha 
(5 gacha), qattiq (5 - 8 gacha) va juda qattiq (8 dan katta)  bo’lishi mumkin.  Eng 
qattiq mineral - olmosdir. Korund ham o’z navbatida  qattiqligi 9 ga teng bo’lgan 
yagona mineraldir.  
Zichligi.  Minerallarning zichligi har - xil:  0,5 dan 21 g/sm
3
 gacha bo’lishi 
mumkin. Minerallar zichligiga ko’ra quyidagi guruhlarga  bo’linishi  mumkin: 
Yengil minerallar - zichligi 2,5 g/sm
3
 dan kichik (gips, osh tuzi). 
O’rtacha  yengil  minerallar  -  zichligi  2,5  -  4,0  g/sm
3
  (kvarts,  dala  shpati, 
olmos, shox aldamchisi).  
Og’ir minerallar  - zichligi 4 g/sm
3
 dan yuqori (sink aldamchisi, pirit, qizil 
temirtosh). 
Juda og’ir minerallarga - galenit, kinovar’, barit, serussit kiradi.  
Birikkanlik. Birikkanligi xossasi - minerallarning qo’shilishi joyidan tekis 
parallel yuza bo’lib ajralishidir(5.4-rasm). 
      Bu  xossasi  jihatidan  minerallar:  o’ta  mukammal, 
mukammal va nomukammal  birikishi mumkin
.  
 
Sinish.  Mineral  yorilganda,  sindirilganda  hosil 
bo’lgan  yuzaning  shakli  (tekis  yoki  notekisligi)