Muhandislik -geologik tadqiqotlar

Cho’kindi kvarts (SiO
2
) – cho’kindi tog’ jinslari tarkibida kvarts bo’lgan 
yoki  opal  bilan  xaltsedonning  qayta  kristallanishidan  hosil  bo’lgan  mineral.  U 
ko’pincha kremnezemli tog’ jinslari tarkibida darz va yoriqlarni to’lg’izgan holatda 
uchraydi.  
Tuproqli  minerallar  cho’kindi  tog’  jinslari  xossalarining  o’zgarishida 
katta  rol  o’ynaydi.  Bunday  minerallar  suvli  alyumosilikatlar  guruhiga    kiradi. 
Shular ichida kaolinit, montmorillonit va slyudalar tabiatda keng tarqalgan.  

---

209 
 
Kaolinit (Al
2
O
3
*2SiO
2
*2H
2
O) dala shpati, slyuda va har xil silikatlarning 
nurashi  natijasida  maydalanib  yanada  parchalanishidan  hosil    bo’lgan  mineraldir. 
Rangi  oq,  ayrim  hollarda  qo’ng’ir  va  ko’k  tuslarda  ham  uchraydi.  Zichligi  2600 
kg/m
3
,  qattiqligi  -  1.  Bu  degani  bo’r  kabi  yumshoq.  Kaolinit  tarkibida  ko’p 
mineralli kaolin tuproqlari bor.     
Montmorillonit  –  tog’  jinslarini  ishqorli  muhitda  nurashidan  hosil  bo’lib, 
dengiz ostida cho’kindi holatda uchraydi. Tarkibidagi bentonit  tuprog’i bog’lovchi 
modda  sifatida  qumtoshlarni  o’zaro  yopishtiradi  va  yaxlit  holatda  uchraydi. 
Montmorillonit  tuproqlarda asosiy jins hosil qiluvchi mineraldir.   Montmorillonit 
guruhidagi  minerallar  asosan  cho’kindi  tog’  jinslarida  keng  tarqalgan.  Ohaktosh 
yoki qumtosh tarkibida tuproq minerallari 3 - 4   %dan oshib ketsa, ularning suv va 
muzlashga chidamliligi keskin kamayadi.  
Cho’kindi  tog’  jinslaridan  dala  shpati  uzoq  vaqt  tabiiy  muhit  ta’sirida 
hamda kimyoviy  minerallarning  oksidlanishi natijasida asta - sekin  gidroslyuda-
lar deb ataluvchi tuproqli minerallarga aylanadi. Yana vaqt o’tishi bilan kimyoviy 
nurash jarayoni tuproqli minerallarni kaolinitga  (Al