Muhammad Ibn Muso al-Xorazmiy

Ilmiy merosi

Al-Xorazmiy matematika, geomtriya, astronomiya, tarix, geografiya va boshqa fanlarga doir ko’plab risolalar yozgan.bizgacha allomaning 20-ga yaqin asari etib kelgan. Ularni quyida sanab o’tamiz:

– “Al-kitob al-muxtasar fi hisob al-jabr val-muqobala” (“Aljabr va almuqobala hisobi haqida qisqacha kitob”) al-Xorazmiyning bu asari nomidan “algebra” atamasi paydo bo’lgan. Risola XII asrdayoq lotin tiliga tarjima qilinib, “Algorithmi” risolasi nomi bilan butun Evropaga tarqalgan.

– “Kitob fi hisob al-hind” (“Hind hisobi haqida kitob”) Xorazmiyning arifmetikaga oid ushbu risolasini faqat birgina nusxasi lotin cha tarjimasi saqlangan. Ushbu risolada hozir biz ishlatadigan birdan to’qqizgacha bo’lgan raqamlar va nol’ yordamida istalgan sonni yozish, ular bilan arifmetik to’rt amalni bajarish, o’sha raqamlar bilan ifodalangan sonlardan kvadrat ildiz chiqarish qoidalarini izohlab berilgan.

– “Kitob al-jam’ va-t-tafriq” (“Qo’shish va ayirish haqida kitob”) al-Xorazmiyning ikkinchi arifmetik risolasi misrlik matematik Abu Komil (850-930) qo’lida saqlangan va o’zining algebraik risolasida bir parchasini to’laligicha keltirgan.