Statik tipdagi operativ xotirada element sifatida oddiy D-trigger zao‘elka qo‘llaniladi. 537RU10 mikrosxemada har bir xotira yacheykasi (YAP) 8-ta triggerdan tashkil topgan va yacheykalar kristalda to‘g‘ri burchakli matritsa ko‘rinishida joylashgan.
Rasmda quyidagi belgilar ishlatilgan: n-adreslikirish yo‘llari (A0 .. An-1), DIO- sakkiz razryadli ikki yo‘nalishli mahlumotlar shinasi, OE-chiqishga ruxsat beruvchi kirish signali, CS- mikrosxemani tanlaydigan kirish yo‘li, WE-yozishga ruxsat beradigan kirish yo‘li. Oxirgi signallar WR/RD ko‘rinishida belgilanishi mumkin va u signalning past qiymatida baytni yozish va yuqori qiymatida o‘qish bajariladi. EO, DI, WR –ichki signallar bo‘lib, ular o‘qish/yozish/saqlash boshqarish bloki tomonidan ishlab chiqariladi.
Pastki rasmda mikrosxemaning ichki strukturasi keltirilgan. Undan asosiy rejimlarni va mikrosxemaning shartli grafik belgilinishini ko‘rish mumkin.
Dinamik tipdagi operativ xotira Xotira elementi sifatida integral mikrosxemadan iborat mikrokondensator ishlatiladi.
Xotira elementlari kristalda 512 * 512 = 29 * 29matritsi ko‘rinishida joylashgan. Ular har biri 9-ta adresli kirish yo‘liga ega bo‘lgan chiziqli qator va satr deshifratorlari orqali boshqariladi. Agar satr/ustun signali R/C quyidagi S Multipleksor nolga teng bo‘lsa, unda A(0..8) = Y(0..8) bo‘ladi va mikrosxemaga qator adresi beriladi. R/C = 1 bo‘lganda Multipleksorning chiqishida A(9..17) ustunlar adresi beriladi.[7]
Dinamik tipdagi operativ xotiraning vaqt diagrammasi
Doimiy xotira Doimiy xotira (BIOS) ona platada joylashgan alohida mikrosxema bo‘lib, faqat o‘qish va saqlash rejimlarida ishlaydi va unga axborotlarni yozish mumkin emas.U energiyaga bog‘liq emas,chunki alohida akkumulyator batareykasidan oziqlanadi. BIOS qajmi kichik bo‘lib unda firmada kompg‘yuter ishlab chiqarilganda kichik dasturni yozib qo‘yadi va o‘chmasligi uchun akkumulyator batareykasini o‘rnatadi. Dasturning asosiy vazifasi: kompg‘yuter yoqilgandan so‘ng avtomatik ravishda bu dastur ishga tushadi va u 2 ta vazifani bajaradi:
Kompg‘yuterning asosiy qurilmalarini testdan o‘tkazadi. Asosiy qurilmalar soz bo‘lganda operatsion sistemada bo‘lgan yuklagich modulini operativ xotiraga yuklaydi.
Operatsion sistemaning boshqa modullarini vinchesterdan operativ xotiraga yuklagich o‘zi yuklaydi.
BIOS — IBM RS turidagi kompg‘yuterlarda mavjud bo‘lib, ulardagi mahlumotlar mikrosxema tayyorlanayotganda kiritib ko‘yiladi. Bu mahlumotlardan keyinchalik kompg‘yuter ishlayotganda faqat o‘qish uchun foydalaniladi.
BIOS -bu termin kiritish-chiqarishning bazali sistemasidir. BIOS 2- ta programma va apparat simlari o‘rtasidagi bog‘lovchi hisoblanadi. Kiritish-chiqarish cistemalarda bazaviy asosi bu kombinatsiyalash BIOS lar va qiymatlar uchun yuklanadigan drayverlardir. BIOS-ning bir qismi ona platadagi mikrosxemaga joylashadi va u Firm ware deb nomlanadi. (Aynan mana shu mikrosxemalar foydalanuvchi BIOS-ni kompg‘yuterdan apparat qismiga kiritadi. quydagi keltirilgan rasmda PS-ning bo‘limlar bog‘lamasi keltirilgan. Ko‘plab yillar davomida bu dastur hamkor etaloni hisoblanib ko‘plab firmalar mahsuloti bilan tenglashardi. Toza xotira uyi va qoramshiq metodi bo‘yicha IBM BIOS ni PH firmasi birinchi bo‘lib ishlab chiqargan. Bizga 2-ta har xil kompg‘yuter berilgangan ularga BIOS ishlatiladi. Ular ikki xil variantda o‘rnatilgan. Ular ikki kompyuterga ikki xil qurilmalar o‘rnatish mumkin. (Protsesor ,qattiq disk, monitor va hk) . Lekin ularning ikkalasiga ham, bir xil sistemani ishlatish mumkin. (ARG) yordamida Arleuski on Proor. Interfeys operatsion sistema qo‘shimcha darslar o‘rtasidagi bog‘lanish qabul qilinadi. Operatsion sistema o‘z o‘rnidaBIOS orqali apparat tag‘minotiga murojat qiladi. Bu bog‘lanish drayver qurilmalar ko‘rinishida amalga oshadi.
Xulosa Mul`tipleksor va demul`tipleksorlarni raqamli kamutatorlar yoki ma`lumotlar selektori deb ham atash mumkin.Xar qanday EXM yoki sistemaga xos bơlgan eng asosiy qismlar arifmetik va mantiqiy operatsiyalarni bajaruvchi qurilma, boshqarish qurilmasi, xotira qurilmasiv a kiritish-chiqarish qurilmalari - summatorlar, registrlar, sanash qurilmalari, triggerlar, deshifrator va shifratorlar, mul`tipleksor va demul`tipleksorlar va mantiqiy elementlar asosida qurilgan boshqa sxemalardan iborat bơladi.
Shifrlovchi va dekoderlarni tayinlash va qo'llash.
Raqamli texnologiyalarning, ayniqsa, kompyuterlar va boshqaruv tizimlarining muhim elementlaridan biri bu kodlovchi va dekoderlardir.
shifratorlar yoki decoder so'zini eshitganimizda, josuslik filmlaridan iboralar yodga tushadi. Shunga o'xshash narsa: jo'natmaning parolini ochish va javobni shifrlash.
Bunda hech qanday yomon narsa yo'q, chunki bizning va xorijiy mamlakatlarning shifrlash mashinalarida shifrlovchi va dekriptorlar ishlatiladi.
Shifratorlar.
Shunday qilib, kodlovchi (kodlovchi) - bu elektron qurilma, bu holda bitta raqamli tizimning kodini boshqa tizimning kodiga o'zgartiradigan mikrosxema. Elektronlikda eng keng tarqalgan bo'lib pozitsiyali o'nlik kodni parallel ikkilik kodga aylantiruvchi skramblerlardir. Sxematik diagrammada kodlovchini shu tarzda ko'rsatish mumkin.
