Muhammad al-Xorazmiy nomidagi tatu universiteti birinchi bosqich phy-010 guruh talabasi Abdusattorov Akabrning fizika fanidan tayyorlagan taqdimoti

Aylana boʻylab harakatda burilish burchagi, burchak tezlik va burchak tezlanish

Burilish burchagi

Pastdagi rasmda moddiy nuqtaning harakati keltirilgan. Bunda M moddiy nuqtaning holati o’zgarmas OX o’qi bilan OM radius - vektor orasidagi burchak bilan belgilanuvchi kattalikga burilish burchagi deyiladi

[rad]

•  

Burchak tezlik

Burilish burchagidan vaqt bo’yicha olingan birinchi tartibli hosila burchak tezlik deb ataladi.

[rad/s]

Burchak tezlanish

Burchak tezlikdan vaqt bo’yicha olingan birinchi tartibli hosila yoki burilish burchagidan vaqt bo’yicha olingan ikkinchi tartibli hosila burchak tezlanish deyiladi

[]

•  

3

• Moddiy nuqta aylanani bir marta to’liq aylanishiga ketgan vaqtga aylanish davri deyiladi

[s]

• Aylanish davrini burchak tezlik va chiziqli tezliklarga bog’lanishi

• Bir soniyadagi aylanishlar soniga aylanish chastotasi deyiladi

[Hz]

• Aylanish chastotasini burchak tezlik va chiziqli tezliklarga bog’lanishi

Aylanish davri va chastotalari
Tezlanishning tangensial va normal tashkil etuvchilarini hisobga olgan holda harakatning tasniflanishi

Aylanma va ilgarilanma harakatning kinematik xarakteristikalari orasidagi bogʻlanishlar

4

• va ekanligidan foydalanib ularni quyidagi holatga keltirsak bo’ladi:

(1)

• ekanligidan burchak tezlikni 1 formulaga olib borib qo’ysak quyidagi munosabatni hosil qilamiz:

(2)

• ekanligidan 1 va 2 formulalardan tezlikni tezlanishga olib borib qo’ysak quyidagi munosabatni hosil qilamiz:

(3)

• 1 va 3 formulalarni birlashtirish natijasida: