Операцион тизим (ОТ) - бу ўзаро боғлиқ тизим дастурларининг мажмуаси бўлиб, унинг мақсади фойдаланувчининг компютер билан ўзаро алоқасини ва бошқа барча дастурларнинг бажарилишини ташкил етишдир.
ОТни яратиш тарихи Операцион тизимлар биринчи машиналарда дарҳол пайдо бўлмади, бунга еҳтиёж қолмади. ОТни яратишга туртки бўлган магнит дискларнинг пайдо бўлиши (дастурий таъминотга хизмат кўрсатишда жуда мураккаб бўлган қурилмалар), шунингдек коллектив машиналарнинг самарадорлигини ошириш зарурати: бир вақтнинг ўзида бир нечта вазифаларни бажарилишини қўллаб-қувватлаш ва тегишли бўлиниш улар орасидаги ресурслар, шу жумладан ҳисоблаш вақти. Ишларни оммавий қайта ишлаш бўйича биринчи бошқарув дастурлари иккинчи авлод охирида пайдо бўлди ва операцион тизимсиз учинчи авлоднинг катта кўп фойдаланувчи компютерлари енди деярли ишлатилмади.
ОТ функциялари компютердаги барча жараёнларнинг мувофиқлаштирилган бажарилишини ташкил етиш. Ишни режалаштириш, ресурсларни тақсимлаш. Ташқи қурилмалар билан алмашинувни ташкил етиш. Aхборотни сақлаш ва унга киришни таъминлаш, маълумот бериш. Фойдаланувчи вазифаларининг ўтишини бошлаш ва бошқариш. Ускунанинг нормал ишлашини назорат қилиш. Хатолар ва фавқулодда вазиятларга муносабат. Стандарт тизим воситаларига (дастурлар, драйверлар, конфигурация маълумотлари ва бошқалар) киришни таъминлаш. Фойдаланувчи билан алоқани таъминлаш. Кўп фойдаланувчи тизимларида маълумотларнинг махфийлигини сақлаш.
Биринчи операцион тизимлар Тўртинчи авлод микрокомпютерлари учун биринчи операцион тизимлар (CP / M, MS-DOS, Unix) фойдаланувчи билан матнли дисплейда диалог ўтказди. Бу сўзнинг тўлиқ маъносида диалог еди, унинг давомида одам ва компютер ўз навбатида хабар алмашишди. Бундай тизимлар одатда адабиётда буйруқ сатрининг операцион тизимлари деб номланади.
Операцион тизим турлари Бир вазифали - бир вақтнинг ўзида фақат битта вазифа (дастур) бажарилади, у компютернинг барча ресурсларини олади. Мисоллар: MS DOS, DR DOS, PC DOS Мултитаскинг - бир нечта вазифаларни бир вақтнинг ўзида олдиндан бажарилмайдиган кўп вазифаларни бажариш мумкин: дастурларнинг ўзлари бошқарувни бир-бирига ўтказадилар Windows 3.1, Windows 3.11 имтиёзли кўп вазифалар: OS Windows 95/98 вазифалари ўртасида процессор вақтини тақсимлайди. / Me Windows NT / 2000 / XP / 2003 / Vista UNIX - Интернетни жойлаштириш учун ишончли тармоқ OS, Linux - Бепул UNIX УНИХ-га ўхшаш OS QNX - Ҳақиқий вақт операцион тизими