Muhabbat qissa yetim

1939-yil
SEP
Sherali bilan Shahriniso bir-birini yaxshi k o 'rar edi. Lekin 
ikkovi ham ochiqchasiga bir nima deyolgan emas. Bir nim a 
deyish qayoqda, daladam i, qishloqdami, bir-birini ko‘rib qolsa, 
xuddi birov “o ‘hu!” deyayotganday chuldirab qolar edi.
194

---

O shiqlikni berkitib b o ‘lar em ishm i. B ularning d ardini, 
baribir h am m a b ilar edi. Sherali askarlikka ketayotganida 
kuzatgani chiqqanlar shuning uch u n oradagi keraksiz p ardani 
ko 'tara qolishdi.
Shahrinisonfng o ‘rtoqlari chetga tortib:
— N oz qilm ay o ‘l. G ap lash san g -ch i,— deyishdi.
Yigitlar Sheralini turtkilashdi:
— K im aytadi seni yigirmaga kirgan yigit deb, issiq-issiq 
0
‘pm aysanm i...
K uzatgani chiqqanlar o 'z la rin i g o ‘llikka solib turishdi. 
Ikkovi birin -k etin bekatning orqasiga o ‘tib ketdi.
Sherali darom ad qilgani gap topolm ay, S hahrinisoning 
q o ‘lini ushladi.
— M ana endi biz ketayotibm iz, siz qolayotibsiz...
— Oy borib, om on keling...
— Sizga bir nim a dem oqchi edim .
— Ayting.
Sherali ikki-uch og‘iz rostladi-yu, inday olm adi.
Shahriniso kulib yubordi.
— Esingizga solaymi? “Yaxshi k o ‘ram a n ” dem oqchi em as- 
mikinsiz?
Sherali qip-qizarib bir k o ‘zi kichrayib ketdi. Lekin xiyla 
dadil b o ‘lib, uning bilagidan ushladi.
— Siz-chi? M enga qarang. Bir qarang. Siz h a m yaxshi 
ko'rasizm i?
Shahriniso Sheralining bilagini chim chilab:
— B o r in g ,- dedi va d o ‘ppisini ko'ziga tushirdi.
U ning bu harakati Sheralining savoliga eng yaxshi javob 
edi. B iroq Sherali bunga qanoat qilm as, ro ‘y-rost “ m en ham
sizni yaxshi ko‘ram an” deyishini x o hlar edi. Shuning uch u n
gapni aylantirdi.
— Bizning-ku suratimiz sizga kerakmasdir,lekin siz suratingizni 
bersangiz b o ‘lar edi. Yo arzimaymizmi? M um kinm i sochin- 
gizdan bir tolasini olsam? Yodgorlikka...
— Yodgorlik berganm an-ku.
— N im a beribsiz?
S hahriniso arazlab burildi.
— H ali ham bilm as ekansiz-da!
— B ilm aym an. N on ursin agar, bilm aym an! K echirasiz...
195

---

— B ilm asangiz bilib oling: k o ‘nglim ni berganm an!
S hahriniso qiziq ustida shunday deyishga dedi-yu, keyin 
uyaldi; chopqillaganicha panjaraning orqasiga o ‘tib ketdi. Bu 
yaxshi b o 'ld i, ch u n k i Sherali uning so‘ziga javoban nim a 
deyishini, nim a qilishini bilmas, nima desa va nima qilsa nazarida 
soxta c h iq a y o tg a n d a y k o lrin a r edi. U n in g s o ‘z in i bosib 
tushadigan z o ‘r gapni xayrlashganda topib aytish u m idi bilan 
o ‘ziga tasalli bergan edi, bu ham bo'lm adi. X ayrlashganda 
Sherali shunday b ir ahvolda ediki, kuzatgani chiqqanlardan 
kim dir “bola b ech o ran i m uhabbat elitibdi-ku” , deb q o ‘ydi.
O radan yaqin ikki oy o 'tib , Sheralidan xat keldi:
“ Oy yuzli, shirin so ‘zli Shahrinisoxonga. 0 ‘zim ni sog‘- 
salom atligim ni bildirishlik barobarinda siz g o ‘zai yorim nm g 
ham o ‘ynab-kulib yurishingizni tabiatning eng nozik joylairdan 
tilab qolam an.
M eni so‘rasangiz, hozir harbiy lagerdam an... “ M ashqda 
qiynalsang, urushda qiynalmaysan” degan shiom i ortig‘i bilan 
bajarmoqdaman, pulemyotga ishqiboz bo'lib qoldim. Shuni havas 
bilan o ‘rganm oqdam an. Yana shuni bildimki, Shahrinisoxon, 
agar ishlar rejali, kishi intizomli b o ‘lsa, bitta odam ning q o ‘lidan 
juda-juda ko‘p ish kelar ekan. Shu tartib-intizom ning to ‘rtdan 
biri zvenom izda b o ‘lsa, har tup g‘o ‘zadan bahuzur bir kiyimlik 
paxta olishimiz m umkin ekan, deb qo‘ydim. Omonlik b o ‘lsa qaytib 
borsam, butun tum an qoyil qoladigan ish qilaman...
Sizni sog'indim . Jon Shahrixon,bir m arta tushim ga kiring. 
Endi q an d o q qilay, ishqilib m enga bergan so'zingiz ch in
b o ‘lsa - b a s. 0 ‘z in g iz b ila s iz , sizni q a n c h a lik y ax sh i 
k o ‘rishligim ni yuz foiz yozam an desam , bir gektar qog‘oz 
ham yetm aydi.
X atingizga in tizo r b o ‘lib S herali” .
Shahriniso yozgan javobida qancha baytu g‘azallardan keyin 
shunday dedi:
“ ... T um anni qoyil qoldiradigan ishni shu yerga kelib qiladigan 
b o ‘lsangiz, pulem yotni jo ‘xori qo'rigani o ‘rganayotgan ekansiz- 
da. Men shunaqa ishni urushda qilasiz degan um idda edim. Unday 
b o ‘lsa shart q o ‘yam an: m enga m ahr berasiz, m ening m ahrim
v u / nem isning boshi. M eni qanchalik yaxshi ko'rishingizni 
bildirm oqchi b o ‘lsangiz b ir gektar em as, to ‘rt enli qog‘oz 
yetadi...”
196

---

Sherali shu shartga un ab xat qaytardi...
“ ..Yuz nem isning b o shi sizniki. Yo do n g ‘im chiqadi, yo 
changim chiqadi. E ndi m um kinm i biz ham b ir nim a desak: 
m ahr so'ragan qiz sepi bilan keladi, sizning sepingiz nim a 
b o'ladi? T urnan qoyil qoladigan ishni m en borguncha qilish 
q o'lingizdan keladim i?
Sizning sepingiz shu b o 'la d i” .
Shahriniso nim a javob berganligi kuzda m a ’lum b o ‘ladi.

---