Пенсия фоади. Ўзбекистонда аҳолини ижтимоий кафолатлаш борасида жуда катта ўзгаришлар содир булди. Бизда анъанавий шаклда бўлган ижтимоий таъминот ўрнига хорижда ўз ютукларига эга бўлган пенсия Суғуртаси жорий қилинди. Амалдаги конунчиликка биноан пенсия суғуртасини мусткаил молия - кредит муассасаси, яъни пенсия фонди амалга оширади.
Пенсия фондини шакллантириш манбалари қуйидагилар хисобланади:
фуқаролар ва хуқукий шахсларнинг ихтиерий бадаллари;
қарз маблағлари;
Бошқалар
Пенсия фондини шакллантиришнинг асосий манбалари суғурта бадаллари хисобланади. Унинг тўловчилари қуйидагилар:
1.Иш берувчилар :
мулк шакли ва ташқилий хуқуқий шаклидан қатъий назар, корхоналар, ташкилотлар ва муассасалар; дехкон фермер хўжаликлари.
2. Бошқа бадал тўловчилар:
юридик шахс бўлмаган, тадбиркор сифатида рўйхатдан ўтган фукаролар;
ишловчи фукаролар.
Суғурта бадалларини тўлашдан ногиронлар ва турли жамоатчилик ташкилотлари, ҳамда уларнинг ихтиёридаги корхоналар бирлашмалар ва муасасалар.
Суғурта бадаллари тўловчилари ПФ вакилликларида рўйхатдан ўтишлари керак. ПФ га суғурта бадалларининг ғуйидагича тарифлари мавжуд:
хуқуқий шахслар учун улардаги иш хаки фондига нисбатан 36%;
хуқуқий шахслар учун ялпи даромадидан 0,5 %;
ишловчилар учун иш хақларидан 2,0%
Иш берувчилар бадаллар бўйича ҳаражатларни махсулот таннархига киритадилар. Хуқуқий шахслар бадалларни бир ойда бир марта, тўлаш ойга хак олиш учун белгилавган муддатда тўлайдилар. Шундай тартибда иш берувчилар ишловчилардан мажбурий суўурта бадалларини хисоблайдилар ва ушлаб ғоладилар. Ортикача тўланган бадал суммалари кейинги тўловлар хисобига ўтказилади ёки туловнинг оризасига биноан ариза бёрилган кундан бошлаб ун кунлик муддат ичида унинг хисоб рақамига кайтарилади.
Фонднинг маблағлари қуйидаги йўналишлар бўйича сарфланади:
пенсиялар тўлаш;
икки ёшдан катта болалар учун нафақалар тўлаш;
ногиронлар ва карияларга моддий ёрдам кўрсатиш;
ногаронлар, пенсионерлар, болаларни ижтимоий қўллаб- қувватлаш бўйича дастурларни молиялаштиргап;
чернобилчиларга компенсацион тўловлар;
вақтинча мехнатга лаёқатини йўқотиш бўйича нафақа тўловлари;
хомиладорлик ва тугиш билан боғлик нафақалар;
бола туғилгандаги бир марталик мукофот пули;
бола икки ёшга тўлгунча тарбиялаш билан боғлик таътил давридаги ойлик нафақалар;
дафн учун ижтимоий нафақалар;
санатория, курортларда даволаниш ва дам олиш учун йўлланмаларга тўлаш;
суғурталанувчилар балансидаги санатория-профилакторияларни, болалар ва ўсмирлар учун санатория ва соғламлаштириш оромгохларни сақлаш.
Мазкур ҳаражатлар суғурталанувчи бухгалтерияси орқали амалга оширилади. ПФнинг бюджети Ўзбекистон Республикаси Олий Мажяиси томовидан тасдикланади.