Давлат
кредити
бу шундай пул муносабатлари тартибики, унда давлат қарздор
бўладиЮ кредитор бўлиб эса юридик ёкми жисмоний шахслар чиқадилар.
Давлат кредити биринчи марта капиталнинг дастлабки жамғарилиши
даврида, яъни XVI-XVIII пайдо бўлган эди. Европа йирик мамлакатларининг
харбий юришлари орқали давлат харажатлари, хазинага тушадиган
солиқлардан анчагина кўпайиб кетди. Харажатларнинг даромадлар билан
тенглаштиришда давлат кредити дастак бўлиб хизмат қилганди.
Хозирги замон ривожланган давлатларида эса давлат кредити ўзининг энг
юқори даражасига кўтарилди, чунки хозирдавлатларнинг харажатлари ўсиб
бормоқда, уни қоплаш учун давлат доим солиқ билан биргаликда давлат
кредитига мурожат қилади. Айниқса давлат кредити каби даромадлар хисобига
бюджет камоматини қоплаш жараёнида кўпроқ мухтожлик сезилади.
Заёмларнинг ижтимоий иқтисодий мохияти худи солиқлар каби
давлатнинг мухим молиялаштириш манбаи хисобланади ва давлат хазина
мажбуриятларини ифодалайди. Давлат кредити орқали олинган маблағлар
ривожланган давлатлар қаторидан фақат ўзи эмас, балки уларни фоизлари
билан қайтариб бериш керак, яъни заёмлар, давлат қимматли қоғозлари
сифатида майдонга чиқади. Лекин ривожланган мамлакатларда кредитни
қайтариш учун уларнинг фақатгина бита манбаи-у хам бўлса солиқдан
келадиган даромадлари мавжуддир. Шунинг учун заёмлар қаналик кўп
чиқарилса, уларни қайтариш учун шунча кўп солив даромадлари талаб этилади.
Давлат кредити билан хусусий кредит ўртасидаги фарқни тушиниб олиш
лозим,
Давлат заёмлари қанча кўп чиқарилса, давлатнинг қарздорлиги шунча
ўсиб боради. Ривожланган мамлакатларда давлат харажатлари ўсиб бориши
туфайли давлат кредитининг ахамияти хам ошмоқда.
Юқорида кўрсатилган қарзлар фақатгина марказий давлат қарзларидир.
Ривожланган мамлакатларда махаллий хукумат органлари хам ўз заёмларини
чиқарадилар. Бу эса ўз навбатида давлат қарздорлигини янада оширади.
Давлат қарзларининг бу холдаги доимий ўсиши муомаладаги пул ва
қимматли қоғозларнинг кўпайишига олиб келадики, бу мамлакат молиясига
бевоситасига таъсир кўрсатади. Ривожланган мамлакатларда давлат
қарзларининг, солиқларининг, пул эмиссиясининг ўсиб кетиши биринчи
навбатда ижтимоий ахволга таъсир этади, борган сари уларни иш хақларини
кўп қисмини давлатга, унумсиз харажатларининг қоплаш учун олинишига
сабаб бўлади.
Ривожланган давлатлар қарзлари иккига бўлинади-
Do'stlaringiz bilan baham: |