Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
Temirova M.I., Musayev S.S., qodirov T.J. “Charm va moʻyna texnologiyasi” oily 
oʻquv yurtlari uchun oʻquv qoʻllanma, Toshkent, “Paradigma”, 2018 y. 339c b. 
2.
В.И.Белякова и др. «Технология меха и шубной овчини» М., Легпишпром. 
1984. 248 с. 
 
KARBAMID FORMALDEGID SMOLASINI FENOLSULFOFTALEIN 
KISLOTASINING NATRIYLI TUZI BILAN MODIFIKATSIYALAB 
OLINGAN KOMPLEKS HOSIL QILUVCHI POLIAMFOLITNING SINTEZI 
VA TADQIQOTI 
Abduvaliyeva M.
1
, Xolboyeva M.
1
, Abdunazorov E.
2
 
1
Termiz muhandislik-texnologiya instituti oʻqituvchisi, 
2
Termiz muhandislik-texnologiya instituti talabasi 
[e-mail]
 
 
Bugungi kunda jahonda noyob fizik-kimyoviy xususiyatlarga ega, tarkibida 
oltingugurt, azot, kislorod va fosfor donor atomlarini saqlagan, eritmada qimmatbaho 
metall ionlari bilan kompleks hosil qilish xususiyatiga ega boʻlgan ionitlarni olish 
texnologiyasini ishlab chiqish, metall ionlari sorbsiyasi kinetikasini, sorbsiya 
jarayonida metall komplekslarining hosil boʻlish mexanizmlarini aniqlash borasida 
ustuvor yoʻnalishlarda ilmiy tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Shu bilan birga dasturiy 
chora-tadbirlar asosida muayyan natijalarga, ayniqsa, yangicha yondashuvlarga 
asoslangan, metall ionlariga yuqori selektiv ionitlar olishning ilmiy asoslarini 
yaratishga erishildi va ichki bozorni import oʻrnini bosuvchi mahalliy ionitlar bilan 
ta’minlash sohasida keng koʻlamli tadbirlar amalga oshirilmoqda [1]. 
Ushbu tadqiqotlarning davomiyligi sifatida karbamid, formaldegid va 
fenolsulfoftalein kislotasining natriyli tuzi asosida polikondensatsiyalash natijasida 
olingan sorbentlarga (KFF) d-metallarning adsorbsiyasidir. Olingan polimer hosil 
qiluvchi ionit va kompleks birikmaning tavsiya etilgan formulalari keltirilgan boʻlib, 
ularning sorbsion xossalari oʻrganilgan. Polimer hosil qiluvchi ionitning sorbsion 
xossalarining reaksiyaga kirishuvchi moddalar nisbatiga bogʻliqligi oʻrganiladi [2]. 
Amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalariga koʻra, mochevina, formaldegid va 
fenolsulfoftalein kislotasining natriyli tuzini polikondensatsiya reaksiyasining 2:5:0,2 
molyar nisbatida eng yaxshi koʻrsatkichga ega hisoblanib, Polimer hosil qiluvchi 
ionitning struktura formulasini quyidagicha ifodalash mumkin: 

---

51 
 
Sintez qilingan polimer hosil qiluvchi ionit bilan sorbsiyalangan ba’zi d-
metallardan boʻlgan mis, rux va nikelning murakkab birikmalari olingan va 
oʻrganilgan. Olingan sorbentning mis, rux va nikel bilan hosil qilingan kompleks 
birikmasini taxminiy formulasining tuzilishini quyidagicha ifodalash mumkin: 
ADABIYOTLAR 
1.
Kasimov SH.A., Turayev KH.KH., Dzhalilov A.T. Issledovaniye protsessa 
kompleksoobrazovaniya ionov nekotorykh dvukhvalentnykh 3d-metallov, sintezirovannykh 
khelatoobrazuyushchim sorbentom // Universum: khimiya i biologiya: elektron. nauchn. zhurn. 
2018. № 3 (45). URL: https://7universum.com/ru/nature/ archive / item / 5583 
2.
Ermuratova N.A., Kasimov SH. A., Turayev KH.KH. Sintez i issledovaniye 
khelatoobrazuyushchego sorbenta na osnove karbamida, formal’degida i 2-aminopentandiovoy 
kisloty // Universum: tekhnicheskiye nauki: elektron. nauchn. zhurn. 2021. 4 (85).