Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Adabiyotlar roʻyxati 
1.
Lopez-Sandoval H., Londono-Lemos M.E., Garza-Velasco, Raul; Poblano-Melendez I., Granada-
Macias P., Gracia-Mora I., Barba-Behrens N. Synthesis, structure and biological activities of cobalt(II) and 
zinc(II) coordination compounds with 2-benzimidazole derivatives // J. Inorg. Biochem. - New York, 2008.-
№ 5-6(102).-P.1267-1276. 
2.
Nakamoto K. Infrakrasnыe spektrы neorganicheskix i koordinatsionnыx soedineniy. - M.: Mir, 
1991. 344 s. 

---

47 
Co(II) VA Cu(II) TUZLARINI 2-ASETILAMINOXINAZOLON-4 BILAN 
KOMPLEKS BIRIKMALARI SINTEZI 
Yakubov E.Sh., Umarova S.R. 
Qarshi davlat universiteti 
Email: [e-mail] 
 
Hozirgi kunda biologik faol boʻlgan tuzilishi va xossalari jihatidan katta farq 
qiladigan, oʻzida elektrodonor atomlar tutgan hamda koordinatsion birikmalar hosil 
qilishga moyil boʻlgan koʻplab organik va noorganik ligandlar mavjud boʻlib, 
ularning eng muhim sinflaridan biri xinazolon-4 va uning hosilalari hisoblanadi. 
Xinazolon-4 va uning hosilalari qatorida gerbitsid, fungitsid, bakteritsid va 
farmakologik xususiyatlarni namayon qiluvchi koʻplab faol birikmalari aniqlangan. 
Masalan, 2-metilxinazolon-4 nerv sistemasini tinchlantiruvchi, haroratni tushiruvchi 
preparat sifatida metakvolon va ortonal yoki motonol nomi bilan tibbiyotda 
ishlatilmoqda [1]. 
AAXz - oq kristall modda boʻlib, oddiy erituvchilarda qiyin eriydi. Sintez 
qilingan kompleks birikmalar esa, ligandga nisbatan ancha yaxshi eriydi. 
AAXz - molekulasida manfiy zaryadlarni lokallashuvida ishtirok etuvchi beshta 
reaksion markazi mavjud boʻlganligi uchun murakkab, polidentant ligand hisoblanadi 
[2]. 
Cu(AAXz)
2
.
H
2
O va Co(AAXz)
2
.
2H
2
O kompleks birikmalarini sintezlash uchun 
2 ta stakanga Atsetilaminoxinazolon-4 ni monokaliyli tuzi (KAAXz) ni eritmasidan 
solib, uning ustiga 2:1 nisbatda Cu(NO
3
)
2
.
4H
2
O va Co(NO
3
)
2
.
6H
2
O tuzlarini spirtdagi 
eritmasidan tomchilatib qushildi va aralashtirildi. Yashil va siyoh rangli choʻkmalar 
fil’trlab, yuvib, xona haroratida quritildi. 
AAXz ni IQ-spektridagi ikkita karbonil guruhiga tegishli yutilish chiziqlari 1740 
va 1690 sm
-1
sohalarida kuzatildi. Ushbu spektrdagi 1740 sm
-1
sohadagi yutilish 
chiziqlari ikkinchi holatdagi C=O guruhiga tegishli boʻlsa, 1690 sm
-1
sohadagi 
yutilish chizigʻi esa, toʻrtinchi holatdagi karbonil gurihiga tegishlidir. 
ν(N-H) ga tegishli yutilish chiziqlari esa 3210 sm
-1
va 2950 sm
-1
sohalarda 
kuzatildi. 3210 sm
-1
sohadagi yutilish chiziqlari uchinchi holatdagi ν(N-H) ga tegishli 
ekanligi oʻrganildi [3]. 
Kompleks birikmalarning IQ-spektrida 1690 sm
-1
sohada kuzatilayotgan yutilish 
chiziqlarini 70 sm
-1
gacha quyi sohaga siljishi va 3210 sm
-1
dagi ν(N-H) ga tegishli 
yutilish chiziqlarini yoʻqolib ketishi hamda 1620 sm
-1
va 1350 sm
-1
sohalarda yangi 
ν(C=N) va ν(C-O) larga tegishli yutilish chiziqlarini hosil boʻlishi AAXz ni 
kobal’t(II) va mis(II) metallari bilan toʻrtinchi holatdagi kislorod va uchinchi 
holatdagi azot orqali toʻrt xalqali metallosikl hosil qilgan holda, bidentant 
birikayotganligini koʻrsatadi [3]. 

---

48 
H
3
H
2
O
H
3
H
2
O
OH
2
C
N
C
N
O
N
H
C
N
C
N
O
N
C O
C
H
Co
C
O
CH
3
C
N
C
N
O
N
H
C
N
C
N
O
N
C O
C
H
Cu
C
O
CH
3
Co
.
(AAXz)
2
.
2H
2
O kompleks birikmasining IQ-spektrida, ligandni IQ-spektrida 
kuzatilmagan ν(Co-N) va ν(Co-O) larga tegishli yutilish chiziqlari 555 va 445 sm
-1
sohalarda namoyon boʻldi. Cu
.
(AAXz)
2
.
H
2
O kompleks birikmasining IQ-spektrida 
esa, ν(Cu-N) va ν(Cu-O) larga tegishli yutilish chiziqlari 540 va 465 sm
-1
sohalarda 
kuzatildi [4].