Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Хитозан (2013) / Под ред. Скрябина К.Г., Михайлова С.Н., Варламова В.П. -М.: Изд. 
Центр «Биоинженерия» РАН, 593 с.
2.
 
Lok C.N., Ho C.M., Chen R., He Q.Y., Yu W.Y., Sun H., Tam P. K.H., Chiu J.F., Che C.M. 
Silver Nanoparticles: Partial Oxidation and Antibacterial Activities // J. Biol. Inorg. Chemistry. - 
Berlin (Germany), 2007. - v. 12. - pp. 527-534. 
3. Shahverdi A.R., Fakhimi A., Shahverdi H.R., Minaian S. Synthesis and effect of silver 
nanoparticles on the antibacterial activity of different antibiotics against Staphylococcus aureus and 
Escherichia coli // Nanomedicine. -Canada, 2007. - v. 3. - No. 2. - pp. 168-171. 

---

110 
SINTEZ QILINGAN QOPLAMALARNING KORROZIYAGA QARSHI 
XUSUSIYATLARINI OʻRGANISH 
Abdukarimov M.M., Norqulov Sh.S., Suyunov R.Sh., Xabibillayev M.R.
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti
E-mail: [e-mail],  
 
Hozirgi vaqtda sanoati jadal rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotining turli 
sohalarida metallar korroziyasining oldini olish va korroziyaga qarshi qoplamalarni 
yaratish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Dunyoda kimyo va neft-kimyo sanoati 
rivojlangan mamlakatlarda metallarning korroziyasi natijasida yetkazilgan zarar yillik 
metallarning ishlab chiqarish hajmining 30 foizini tashkil qiladi, shuning uchun 
korroziyaga qarshi qoplamalarni yaratish va amalda qoʻllash katta ahamiyatga ega 
[1]. 
Adabiyotlardagi ma’lumotlarni tahlil qilish natijalari shuni koʻrsatadiki, 
korroziya va korroziyaga qarshi qoplamalarning elektrokimyoviy nazariyasi, 
shuningdek, ingibitorlarning ta’sir qilish mexanizmi boʻyicha tizimli tadqiqotlar 
oʻtkazilgan [2]. 
Miqdoriy tahlil qilish usullari bilan atrof-muhitni muhofaza qilish boʻyicha 
talablarning ortishi bilan bogʻliq holda, ilgari ma’lum boʻlgan ayrim kimyoviy 
birikmalar bilan metallni himoya qilishning samaradorligi chegaralanganligini 
koʻrsatadigan ingibitorlar va qoplamalar doirasi keskin cheklangan. Shuning uchun 
ekologik toza, zaharli boʻlmagan qoplamalarni ishlab chiqish tobora muhim ahamiyat 
kasb etmoqda. Ushbu turdagi istiqbolli ingibitorlar, oʻz-oʻzini tartibga soluvchi sirt 
qatlamlarini shakllantirishga qodir boʻlgan aralashmalarni oʻz ichiga oladi. Biroq, 
hozirgi kunga kelib, koʻp komponentli va polimer ingibitorlar bilan metallarning 
sirtini bunday modifikasiyasi chuqur oʻrganilmagan. Yangi antikorrozion qoplamalar 
olish, ularning fizik-kimyoviy xususiyatlarini oʻrganish metallarni himoya qilish 
uchun ishlatiladigan antikorrozion qoplamalar yaratishga imkon beradi [3]. 
Gossipol smolasi, 3-xloroksipropan (EXG) va HMTA, monoetanolamin (MEA) 
va dietanolamin (DEA) (Mir K-1, Mir K-2, Mir K-3 va Mir K-4 kompozisiyalari) 
asosida ingibitor korroziya tarkibini tayyorlash usuli kamchiliklarni bartaraf etish 
muammosini hal qiladi. Oʻziga xos xususiyati shundaki, gossipol smolasining 
tarkibiy qismlari mavjud, ularni tayyorlash texnologiyasi va ulardan foydalanish 
oddiy. Komponentlarning oraliq kompleksi metall sirtining atrofdagi agressiv muhit 
bilan oʻzaro ta’sirini individual ravishda yoki birgalikda oʻzgartirishi va shu bilan 
ingibitorlarning himoya ta’sirini kuchaytirishi mumkin. Ushbu usul, ayniqsa, metall 
konstruksiyalarni koʻpkomponentli muhit va kislotali eritmalar bilan aloqa qilishda 
korroziyadan himoya qilish uchun juda muhimdir. 
Kompozisiya tarkibiy qismlarining optimal nisbati aniqlandi. Metallning 
korroziya harakati elektrokimyoviy usul bilan SEV 4421-83 standartiga muvofiq 
uglerod poʻlati (st. 3) 40 × 40 × 160 mm oʻlchamdagi, korroziyaga ziyon 
yetkazmasdan (standart), korroziyaga (korroziya mahsulotlarining qalinligi 150 dan 
300 mkm gacha) namunalari boʻyicha baholandi. Namunalarning korroziya xatti-

---

111 
harakatlari anodik qutblanish egri chiziqlarining xarakteristikasidan kelib chiqib 
baholandi. Olingan ma’lumotlar kimyoviy tahlil natijalari bilan ham tasdiqlandi. 
Umumiy korroziya darajasi birlik vaqtiga birlik maydoniga vazn yoʻqotish bilan 
baholandi (g / m
2
× h10-3) (1-jadval).