Муаммо ва ечимлар республика илмий-амалий конференция материаллари инновационные подходы в повышении

D
a
 

; 
9
4
a

. 
4) Olingan 
9
4
a

natija berilgan sistemaning yagona yechimga aga bo’lishi uchun 
a
parametr qanoatlantirishi kerak bo’lgan zaruriy shartdir. 
5) Berilgan sistema 
9
4
a

bo’lganda yagona yechimga ega ekanligini tekshirib ko’ramiz: 




2
2
4
4
12
9 0,
4
4
12
9 0;
y
x
x
y
x
y
x
x




 





 


=> 
2
2
2
2
4
8
4
4
12
9
0,
4
8
4
4
12
9
0;
y
xy
x
x
y
x
xy
y
x
x















Qo’shish usulidan foydalanib quyidagilarga ega bo’lamiz: 
2
2
8
8
24
18 0
y
x
y


 
yoki 
2
2
4
24
9 4
0
y
y
x

 

yoki 


2
2
2
3
4
0
y
x



, demak, 


2
2
2
3
(2 )
0
y
x



yoki 
2
3
0,
0;
y
x






=> 
3
,
2
0
y
x




 

Haqiqatdan ham, berilgan tengsizliklar sistemasi, 
9
4
a

bo’lganda yagona yechimga ega 
ekan. Javob: 
9
4
a

. 
III. Yechimning tahlili: 
­ mashqlarning ko’rinishining tahlili muhimligini e’tiborga olib qo’yish lozim; 
­ zaruriy shartlar paydo bo’lganda olingan natijalarni mashqning shartlarini bajarilishini 
tekshirib ko’rishni esdan chiqarmaslik kerak (yagona yechimga ega bo’lishi, ikkita turli yechimga 
ega bo’lishi va hokazolar). 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
227 
ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ 
МАСОФАДАН ЎҚИТИШ ТИЗИМИНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ 
ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ 
 
РЎЗИЕВ Ф.Ж., Халқ таълими соҳасида ахборот-коммуникaция технологияларини 
ривожлантириш маркази бўлим бошлиғи
2017­2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналиши бўйича “Ҳаракатлар стратегияси”да узлуксиз таълим тизимини янада 
такомиллаштириш, сифатли таълим хизматлари имкониятларини ошириш, меҳнат 
бозорининг замонавий эҳтиёжларига мос юқори малакали кадрлар тайёрлаш сиёсатини 
давом эттириш, педагог ва мутахассисларнинг малака даражасини юксалтириш устувор 
вазифа сифатида белгилаб берилган. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги “Халқ таълими 
тизимига бошқарувнинг янги тамойилларини жорий этиш чора­тадбирлари тўғрисида”ги 
ПҚ­3931­сонли қарорида умумий ўрта ва мактабдан ташқари таълим соҳасида ягона давлат 
сиёсатини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш, умумтаълим мактабларида замонавий ахборот­
коммуникatsiя технологияларини ривожлантириш, информатика ва ахборот технологиялари
фанини 2019–2020 ўқув йилидан бошлаб босқичма­босқич ўқитиш амалиётига ўтиш
назарда тутилган. 
Халқ таълими тизимида олиб борилаётган туб ислоҳотлар негизида умумтаълим 
муассасаларидаги информатика ва ахборот технологиялари фанини ўқитилишини 
такомиллаштириш ҳамда “IT NATION” ғоясини ҳаётга тадбиқ этиш учун информатика ва 
ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш 
дастурларини қайта кўриб чиқиш ва такомиллаштириш, 2019­2020 ўқув йилидан босқичма­
босқич барча информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини “IT NATION” 
ғояси доирасида меҳнат бозорида талаби юқори бўлган мутахассисликлар бўйича тайёрлаш
заруратини келтириб чиқармоқда. 
Информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини масофадан ўқитишда 
қуйидагиларга эътибор қаратиш лозим: 
1.
Информатика ва ахборот технологиялари фанининг малака талабларини, ўқув 
дастури ва ўқув режаларини 1­11синфлар кесимида ишлаб чиқиш;
2.
“IT NATION” ғояси доирасида информатика ва ва ахборот технологиялари фани
ўқитувчиларини малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш; 
3.
Информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларининг малакасини 
ошириш ва қайта тайёрлашнинг “Оnline таълим платформасини” ни яратиш; 
4.
Ўқувчи­ёшларга замонавий ахборот технологиялари қурилмаларидан самарали 
фойдаланишга ўргатиш учун видеодарслар яратиш; 
5.
Ўқувчиларни 
меҳнат 
бозори 
эҳтиёжлари 
асосида 
АКТ 
соҳасидаги 
мутахассисликларни эгаллашлари учун ахборот­таълим ресурсларни ишлаб чиқишдан 
иборат.
Мамлакатимизда 
олиб 
борилаётган 
туб 
ислоҳотларнинг 
натижасида 
рес­
публикамизнинг меҳнат бозоридаги АКТ мутахассисларга бўлган эҳтиёжларни тўлдириш 
ҳамда битирувчиларимизнинг бандлигини таъминлаш учун информатика ва ахборот 
технологиялари фанининг малака талаблари, ўқув дастури ва ўқув режалари 1­11синфлар 
кесимида ишлаб чиқилади ва “IT NATION” ғояси доирасида информатика ва ахборот 
технологиялари фани ўқитувчиларининг малакасини ошириш учун “Оnline таълим 
платформаси” ҳамда ўқувчиларни меҳнат бозори эҳтиёжлари асосида АКТ соҳасидаги 
мутахассисликларни эгаллашлари учун ахборот­таълим ресурслари ишлаб чиқилди. Шу 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
228 
жумладан, информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини масофадан 
ўқитишнинг мақсад ва вазифалари қуйидагича белгилаб олинди: 
­
Халқаро тажрибаларни ўрганиш, хамда ўрганиш натижалари ва тахлили асосида 
Информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини масофадан ўқитиш 
тизимини жорий этишга мос таклифлар киритиш; 
­
Аналитик томонидан киритилган таклифларни ўрганиб, фойдаланувчи учун қулай ва 
муҳим функционалларга эга бўлган тизим учун техник талаблар ишлаб чиқиш; 
­
Информатика ва ахборот технологиялари фанининг 1­11 синфлар кесимида ўқув 
дастурини ишлаб чиқиш; 
­
Ўқув дастури ва режалари асосида 1­11 синфлар кесимида ахборот­таълим ресурслари 
яратиш; 
­ Ишлаб чиқилган ўқув дастури ва режалар асосида яратилаётган ахборот­таълим 
ресурсларни босқичма­босқич тизимга жойлаштириб бориш; 
­ Ўқув дастури ва режалари асосида яратилаётган ахборот­таълим ресурсларни таҳлил 
қилиш; 
­ Яратилган ахборот­таълим ресурсларини ахборот тизимидан фойдаланувчилар учун 
қулай бўлган замонавий кўринишини шакллантириш; 
­ Ўқув дастури ва режалари асосида яратилаётган ахборот­таълим ресурслари учун 
медиа маҳсулотлар тайёрлаш жараёнини тасвирга олиш ва қайта ишлаш; 
­ Ўқув дастури ва режалари асосида яратилган ахборот­таълим ресурсларини 1­11 
синфлар кесимида Республикамизда ўқитилаётган таълим тилларига таржима қилиш; 
­ Техник талаблар асосида тизимнинг интерфейсини фойдаланувчилар учун содда ва 
қулай қилиб яратиш; 
­ Техник талаблар асосида тизимнинг мобиль қурилмаларга мослаштирилган 
иловасини яратиш; 
­ Яратилган 
ахборот­таълим ресурслари 
асосида информатика ва ахборот 
технологиялари фани ўқитувчиларини ишлаб чиқилган плотформада Оnline тарзда дарсни 
олиб бориш. 
­
Информатика ва ахборот технологиялари фани ўқитувчиларини масофадан ўқитиш 
тизимини жорий этишга мос таклифлар киритиш. 
­
Аналитик томонидан киритилган таклифларни ўрганиб, фойдаланувчи учун қулай ва 
мухим функционалларга эга бўлган тизим учун техник талаблар ишлаб чиқиш; 
­
Ишлаб чиқилган ўқув дастури ва режаларни ва улар асосида яратилаётган ахборот­
таълим ресурсларни босқичма­босқич тизимга жойлаштириш; 
­
Техник талаблар асосида тизимнинг интерфейсини фойдаланувчилар учун содда ва 
қулай қилиб яратиш; 
­
Ахборот тизимидан фойдаланувчилар учун қулай интерфейсини шакллантиш ва 
ишлаб чиқиш; 
­
Тизимнинг техник ҳужжатларини шакллантириш ва фойдаланувчилар учун 
йўриқномалар ишлаб чиқишдан иборат. 
Хулоса қилиб шуни такидлаш жоизки, умумтаълим муассасаларидаги информатика ва 
ахборот технологиялари фанини ўқитилишини такомиллаштириш ҳамда “IT NATION” 
ғоясини ҳаётга тадбиқ этиш учун информатика ва ахборот технологиялари фани 
ўқитувчиларини малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш дастурларини қайта кўриб чиқиш ва 
такомиллаштириш ҳамда “IT NATION” ғояси доирасида меҳнат бозорида талаби юқори 
бўлган мутахассисликларни тайёрлаш муҳим бўлган долзарб вазифаларимиздан биридир. 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
229 
“KIM KIMYONI BILADI” KIMYO FANINI O’RGANISHDA DIDAKTIK O’YIN 
SAITKULOV F.E.,  Samarqand VXTXQTUMOHM o`qituvchisi 
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko’lamli islohotlar milliy 
davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq­tartibotni, jamiyatda qonun 
ustuvorligini, inson huquq va erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglik muhitini 
ta’minlash uchun muhim poydevor bo’ldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi, jahon talablari 
darajasida ta’lim olishi va kasb egallashi, fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini ro’yobga 
chiqarish uchun zarur shart­sharoitlar yaratdi[1].
“Kimyo” fanini o’zlashtirishda talabalarda nazariy zamin yaratish, ilmiy dunyoqarashni 
shakllantirish, o’qitish jarayonida zamonaviy nazariy fikrlarni rivojlantirish g’oyatda muhimdir.
“Kimyo” fani ko’p jihatdan tajribaga asoslangan fanlardan biri bo’lib hisoblanadi. Bu fanni 
o’rganish uchun faqatgina nazariy bilimlar etarli bo’lmay, balki amaliy mashg’ulotlar olib borish, 
olingan natijalar asosida xulosalar chiqarish va ularni nazariy bilimlar bilan solishtirish, 
shuningdek, talabalarning fan nuqtai­nazaridan fikr yuritish, mustaqil fikrlash va muammolarni 
hal qilish qobiliyatlarini oshirishda amaliy mashg’ulotlar muhim ahamiyat kasb etadi. 
Maktabda kimyo o‘qitishning ta’lim vazifasi – o‘quvchilarni: kimyo fanini o‘rganishga 
kirishguncha boshqa fanlardan olgan bilimlarini va hayot tajribalariga tayangan holda eng muhim 
kimyoviy tushunchalar, qonunlar, nazariyalarni kimyoviy til bilan tanishtirish, shu bilimlarga 
suyangan holda ularda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish, xususan, o‘quvchi tarbiyalanayotgan 
viloyat va tumanlarda xalq xo‘jaligini oqilona kimyolashtirishning asosiy yo‘nalishlariga doir 
bilimlarni berish, kimyoviy ishlab chiqarishning ilmiy asoslariga oid bilimlarning amaliy tadbiqi 
va O‘zbekistonda kimyoviy ishlab­chiqarishni rivojlantirish va unga inson omilining ta’siri haqida 
hayotiy tajribalar bilan mutassil tanishtirib borishdan iborat [1,2].
Kimyo fani bo’yicha bajariladigan laboratoriya ­ amaliy mashg’ulotlar davomida talabada 
laboratoriya asbob­uskunalari va idishlar bilan ishlashda dastlabki ko’nikmalar hosil bo’ladi
hamda uncha murakkab bo’lmagan tajribalarni o’tkazish uchun sharoit yaratiladi. Shuni ta'kidlash 
lozimki, nazariy bilimlar hamda o’quv materiallarini mukammal o’zlashtirish laboratoriya 
mashg’ulotlarini to’g’ri va aniq bajarishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Didaktik o’yinlar kimyoni o’rganishda katta ahamiyatga egadir, chunki o’z qo’llari bilan 
bajargan, ko’zi bilan ko’rgan jarayonlar o’quvchilar ongida katta taassurot uyg’otadi.
Quyida biz kimyoda didaktik o’yinlar haqida ma’lumot bermoqchimiz. “Siz moddalarni 
bilasizmi” deb ataladi. Birinchi bo’lib maktabga kirish uchun o’quvchi, maktab qorovulidan 
birinchi savolni olib unga javob berishi kerak[3]. 
Bu savol reaksiyaga kirishayotgan moddalarni davom ettirish kerak bo’ladi, so’ngra esa 
darvoza ochiladi. To’g’ri yurib, chap tomonga buriladi va ikki daraxtga duch keladi. Unda har 
bir daraxtda yetti xildagi moddalarni nomi va kashf qilingan olimni ismi keltirilgan. Yo’lda 
davom etish uchun u yerda moddalarni kim kashf qilganligini aytish kerak bo’ladi. Savollarga 
javob bergandan so’ng tegishli ball bo’yicha baholanadi, to’g’ri javobi uchun imtiyoz beriladi va 
baliga 5% qo’shiladi. 
Yo’lda davom etadi, oldidan uch qavatli bino chiqadi, birinchi qavatda 
uchta eshik, har bir eshikda yetti xildan kislota va asoslar ishtirokida tuzlar hosil qiladi. Agar har 
bir savolga to’g’ri javob bermasa ball olib tashlanadi. Umuman javob bermasa o’yin to’xtatiladi. 
Hammasiga to’g’ri javob berilsa, tegishli ball bo’yicha baholanadi, to’g’ri javobi uchun imtiyoz 
beriladi va baliga 5% qo’shiladi. 
Ikkinchi qavat eshigi ochiladi. To’rtta eshik, har bir eshikda yetti xildan noorganik 
moddalar nomi berilgan bo’lib savollarga javob beriladi. Agar har bir savolga to’g’ri javob 
bermasa ball olib tashlanadi. Umuman javob bermasa o’yin to’xtatiladi. Hammasini to’g’ri javob 

---

Ўқитувчининг касбий компетентлилигини оширишда инновацион ёндашувлар: муаммо ва ечимлар 
230 
berilsa, tegishli ball bo’yicha baholanadi, to’g’ri javobi uchun imtiyoz beriladi va balliga 5% 
qo’shiladi. 
Uchinchi qavat eshigi ochiladi. Beshta eshik, har bir eshikda yetti xildan organik 
moddalar nomi berilgan savollarga javob beriladi. Agar har bir savolga to’g’ri javob bermasa ball 
olib tashlanadi. Umuman javob bermasa o’yin to’xtatiladi. Hammasini to’g’ri javob berilsa, 
tegishli ball bo’yicha baholanadi, to’g’ri javobi uchun imtiyoz beriladi va baliga 5% qo’shiladi. 
Hamma savolga to’g’ri javob berilsa eng mashaqqatli yo’l chiqadi va unda kimyodan 
masala yechiladi. 
Oxirgi eshikda esa o’quvchini rag’batlantirish uchun mukofot joylashtirilgan bo’ladi.
Bu usulni bajarishdan maqsad shuki, o’quvchilar har bir bosqichda moddalar bilan 
yaqindan tanishishadi va o’rganadi. Ayniqsa bu usul kimyo kechalarida musobaqa tarzda 
o’tkazilsa maqsadga muvofiq bo’ladi. 
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 
1.Fayazov.J, Maktabda ximiyaning eng muhim tushunchalarini o‘rganish. Toshkent, 
“O‘qituvchi” 1984. 
2.Vivyurskiy.B.YA, Ximiyadan bilim olishni va foydalanishni o‘rganaylik. Toshkent, 
“O‘qituvchi” 1991. 
3.Ishmuxamedov R.J., Yuldashev M. Ta’lim va tarbiyada innovatsion pedagogik 
texnologiyalar.– T.: “Nihol” nashriyoti, 2016.
КИМЁ ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ МАҲОРАТИНИ ОШИРИШДА 
АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ ЎРНИ