Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари университети “маълумотлар узатиш тармоқлари ва тизимлари” кафедраси

Хабар манбасига кодлаш тизими ҳам киради. У сигналларни қабул қилувчига таниш қоидалар билан ҳосил қилади. Хабарнинг таркиби унинг тақдим шаклидан мустақил бўлгани учун, бир кодни бошқа кодга айлантириш мумкин. Бунда кодни қайта айлантириш қоиидалари қабул қилувчига тақдим этилади. Хабарни узатишда бундай қўшимча кодлаш ва қабул қилишда декодлашнинг мақсадга мувофиқлиги хабарнинг алифбоси ортиқча бўлганида ва алоқа каналининг шовқинлари натижасида сигналларнинг бузилиши кузатилганида аён бўлади.

• Хабар манбасига кодлаш тизими ҳам киради. У сигналларни қабул қилувчига таниш қоидалар билан ҳосил қилади. Хабарнинг таркиби унинг тақдим шаклидан мустақил бўлгани учун, бир кодни бошқа кодга айлантириш мумкин. Бунда кодни қайта айлантириш қоиидалари қабул қилувчига тақдим этилади. Хабарни узатишда бундай қўшимча кодлаш ва қабул қилишда декодлашнинг мақсадга мувофиқлиги хабарнинг алифбоси ортиқча бўлганида ва алоқа каналининг шовқинлари натижасида сигналларнинг бузилиши кузатилганида аён бўлади.
• Кодлаш ахборотни сақлаш ва узатишдан олдин туради.
• Алоқа каналининг асосий тавсифларини амалга ошириш нафақат техник ускуналарни ишлаб чиқишни, балки ахборот масалаларига ечим топиш – кодлашнинг оптимал усулини танлашни ҳам талаб қилади.
• Код алифбоси белгиларининг сони коднинг асоси деб аталади.
• Код сўзидаги белгиларнинг сони код сўзининг узунлиги деб аталади.
• Кодлаш икки турда амалга ошрилади: харфли ва блокли.
• Харфли кодлашда ташқи алифбонинг хар бир белгисига ички алифбонинг белгиларидан мос код сўзи қўйилади.
• Блокли кодлашда ташқи алифбонинг белгиларидан ташкил топган сўз ўрнига ички алифбо белгиларидан иборат код сўз қўйилади.

Ахборот хажми

• Дискрет хабар таркибидаги ахборот ҳажмини ўлчов бирлиги бит ҳисобланади. У ёки бу хабар пайдо бўлиш эҳтимоллиги қанчалик кам бўлса, унинг қабулидаги олинадиган ахборот шунчалик кўп бўлади.
• Агар хабар манбаи хотирасида бир – биридан ҳоли (х1 ва х2) хабарлар бўлиб, улардан биринчисининг Р(х1) = 1 эҳтимоллик билан узатиладиган бўлса, у ҳолда х1 хабар ахборот ташимайди, чунки у олдиндан хабар олувчига маълум деб ҳисобланади.