Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкeнт ахборот тeхнологиялари унивeрситeти



Download 4,53 Mb.
bet24/26
Sana11.07.2022
Hajmi4,53 Mb.
#775738
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26
Bog'liq
ЭваС2лаб. Услубий кўрсатма(1)

Uкир, В

0

0,5

1

1,5

2

3

4

5

6

7

8

9

Uчиқ, В





































Iист, мА





































3. Тажрибада олинган натижаларни ишлаш.
3.1. 2- бандда олинган узатиш характеристикаларни қуринг.
3.2. Ҳар бир калит учун мантиқий сигнал U0 ва U1 сатҳлари ва мантиқий сигналлар сатҳлар фарқи ΛU = U1 – U0 ни аниқланг. Олинган натижаларни 13.2 – жадвалга киритинг.
13.2 – жадвал

Параметр
Юклама тури

U0, В

U1, В

ΛU, В

PЎРТ, мВ

Қаршиликли юклама













=51кОм













=10кОм













=3,5кОм













n – МДЯ (p-МДЯ) транзисторли калит













3.3. Мантиқий ноль ва мантиқий бир ҳолатларида манбадан истеъмол қилинаётган қувватнинг ўртача қийматини аниқланг:


; .
Ҳисобот мазмуни.
- ўлчаш схемалари;
- олинган боғлиқликлар жадваллари ва графиклари;
- ўлчаш ва ҳисоб натижаларининг таҳлили.
Назорат саволлари.
1. Юклама сифатида қаршилик уланган калит параметрларининг юкламадаги қаршилик қийматига боғлиқлигини тушунтиринг.
2. Нима сабабли КМДЯ транзисторларда ясалган калит статик ҳолатларда манбадан қувват истеъмол қилмайди ?


14– ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
ТТМ интеграл схемасини тадқиқ этиш
Ишнинг мақсади: Транзистор – транзистор мантиқ интеграл схемаси электр параметрларини тадқиқ этиш
1. Назарий маълумотлар:
Бу ишни бажаришда мантиқий микросхемалар асосий электр параметрларининг физик маъносига ва ўлчаш услубларига, ҳамда транзистор – транзисторли мантиқ (ТТМ)нинг схемотехник хоссаларига эътибор қаратиш керак. Статик параметрлар узатиш характеристикаси (UЧИК=f(UКИР)) графиги ёрдамида (14.2 - расм) аниқланиши мумкин.
Аввал узатиш характеристикасидан (14.1 - расм) мантиқий ноль U0 ва мантиқий бир U1 сатҳлари (характеристиканинг унинг кўзгули акси билан туташган А ва В нуқталаридан аниқланади), сўнгра 14.2 – расмдаги графикдан I0КИР и I1КИР аниқланиб олинади.


14.1 – расм. ТТМ мантиқий элементини узатиш характеристикаси

14.2 – расм. Узатиш характеристикасидан I0КИР и I1КИР қийматларини аниқлаш

График ёрдамида (14.1 – расм) ИМС статик шовқинларга бардошлиги Un=min (U+n,Un ) аниқланади. (С ва D нуқталарда уринма 45° бурчак остида ўтишини эслатиб ўтамиз).


Микросхема тезкорлиги сигнал тарқалишининг ўртача вақти билан аниқланади:
,
бу ерда t0,1кеч ва t1,0кеч – импульс амплитудасининг 0,5 даражасида ўлчанадиган, импульс олди ва орқа фронтларининг ўртача кечикиш вақти.
Микросхема тежамкорлиги ўртача истеъмол қуввати (ноль ва бир ҳолатларда) билан баҳоланади:
.
Микросхеманинг интергал сифатини уланиш ишининг сунъий параметри белгилайди:
.
Лаборатория ишида таркибида 4 та 2ЁКИ–ЭМАС схемаси бўлган К155ЛАЗ ёки К555ЛАЗ микросхемаси қўлланилади. Тадқиқ этилаётган микросхема принципиал схемаси, чиқишларнинг жойлашиши ва асосий электр параметрлари иловада келтирилган.
Ишни бажаришга тайёршгарлик кўриш жараёнида иловада келтирилган ИМС схемаси ва параметрлари ҳисоботга киритилиши лозим.
2. Лаборатория ишини бажариш учун топшириқ:
2.1. Микросхеманинг узатиш ва кириш характеристикаларини ўлчаш.
2.1.1. К155ЛА3 микросхемада мавжуд тўртта 2 ЁКИ - ЭМАС элементларнинг ихтиёрий биридан фойдаланиб, 14.3 – расмда келтирилган схемани йиғинг (мисол тарикасида бир схеманинг чиқишлари тартиби келтирилган).

14.3 – расм. Ўлчаш схемаси.
ИМС киришларидан бирига кириш кучланиши беринг, иккичисига (ишлатилмаяпганига) эса манбанинг “+” қутбини уланг. Е1 кириш кучланишини 0...5 В оарлиғда ўзгартириб бориб кириш IКИР=f(UКИР) ҳамда узатиш характеристикасини UЧИҚ=f(UКИР) ўлчанг. Ўлчаш натижаларини 14.1 -жадвалга киритинг.
14.1 – жадвал.

Uкир, В

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Iкир, мА


































Uчиқ, В


































2.1.2. UКИР=U0 ≈ 0,4 В бўлганда ва UКИР=U1 2,4 В бўлганда мос равишда истеъмол I0ист. ва I1ист. токларини ўлчанг (U0 ва U1 сатҳ қийматлари паспорт кўрсатмаларидан олинади).


2.2. Микросхема юклама қобилиятини ўлчаш.
Олдинги бандда тадқиқ этилган схемадан фойдаланинг. ИМС киришига паспорт кўрсатмасидаги мантиқий ноль қийматини Uкир=0,4 В беринг. ИМС чиқишига юклама қаршиликлари: RЮ=56кОм,10кОм, 1 кОм, 470 Ом, 100 Ом бериб, юклама чиқиш характеристикасини UЧИК=f(RЮ) ўлчанг. Ўлчаш натижаларини 14.2 -жадвалга киритинг.
14.2 – жадвал.

Rюк, кОм

0,1

0,47

1

10

56

Uчиқ, В
















2.3. Мантиқий микросхема тезкорлигини тадқиқ этиш.


14.4 – расмда келтирилган схемани йиғинг. Ўлчашни осонлаштириш мақсадида ҳамда кечикиш вақтини узайтириш мақсадида тўртта микросхема кетма – кет уланган (олинган натижани тўртга бўлиш кераклиги ёддан кўтарилмасин).
Кириш (А нуқта) ва чиқиш (В нуқта) га осцилографни уланг. Бу вақтда ИМС чиқишига осцилограф пультида ўрнатилган кучланиш бўлувчиси 1:10 орқали уланиши керак. Бу ҳолат уланиш кабели сиғими ва осцилограф таъсирини 10 маротабага камайтиришга имкон беради. (Кириш занжири паст қаршиликлили бўлгани учун, бу ерда бу холат талаб этилмайди).
Киришга амплитудаси 5 В ва частотаси 1 кГц бўлган тўғри бурчакли импульслар берилади. Олди ва орқа фронтларнинг кечикиш вақтларини (t0,1кеч , t1,0кеч) аниқланг.

14.4 – расм. Ўлчаш схемаси.
3. Тажрибада олинган натижаларни ишлаш.
3.1. 2.1 – банддаги ўлчаш натижалари бўйича UЧИК=f(UКИР) ва IКИР=f(UКИР) боғлиқликлар графикларини чизинг ва асосий параметрларни аниқланг: U0, U1, I0КИР, I1КИР, UМ+, UМ-, UМ.. Ўртача истеъмол қувватини Рўрт ҳисобланг.
3.2. Сигнал тарқалишидаги ўртача кечикиш вақти tкеч.ўрт ҳамда қайта уланиш ишини Аул ҳисоблаб топинг.
3.3. 2.2 – бандда ўлчанган чиқиш кучланишининг юкламага боғлиқлик графигини U1ЧИК=f(RЮ) қуринг. Графикда кучланиш пасайишинининг паспорт кўрсатмасидаги қиймати U1ЧИК=2,4 В га мос келувчи юкламанинг RЮ..min қийматини белгиланг.
Ҳисобот мазмуни.
- иловада келтирилган К155ЛА3 микросхема паспорт кўрсатмалари;
- ўлчаш натижалари жадваллари ва боғлиқликлар графиклари;
- олинган ИМС параметрлари қийматлари.
Назорат саволлари
1. Қандай мақсадда ТТМ схемаларда мураккаб инвертор қўлланилади ?
2. ТТМ схемасининг диод – транзисторли мантиқ (ДТМ) схемасидан афзаллиги нимада ?
3. Уч ҳолатга эга мантиқий схема нимадан иборат ?
4. ИМС чиқиш занжирларини шунтловчи диодлар қандай вазифани бажарадилар ?


15– ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ
ИМС оптронларини тадқиқ этиш
Ишнинг мақсади: Оптронлар ишлашини ва параметрларини ўлчаш услубларини ўрганиш.
1. Лаборатория ишини бажаришга тайёргарлик кўриш:
Оптронлар – функционал электрониканинг замонавий йўналишларидан бири – оптоэлектрониканинг асосий структура элементи ҳисобланади.
Энг содда диодли оптрон (15.1. а – расм) учта элементдан ташкил топган: фотонурлатгич 1, нур ўтказгич 2 ва фото қабул қилгич 3 бўлиб, ёруғлик нури тушмайдиган герметик корпусга жойлаштирилган. Киришга электр сигнали берилса фотонурлатгич қўзғотилади. Ёруғлик нури нур ўтказгич орқали фото қабул қилгичга тушади ва унда чиқиш электр сигнали юзага келади. Оптроннинг асосий хусусияти шундаки, ундаги элементлар ўзаро нур орқали боғланган бўлиб, кириш билан чиқишлар эса электр жиҳатдан бир – биридан ажратилган. Шу хусусиятидан келиб чиққан ҳолда, юқори кучланишли ва паст кучланишли занжирлар бир – бири билан осон мувофиқлаштирилади. Диодли оптроннинг шартли белгиси 15.1. б – расмда, унинг конструкцияси эса 15.1. в – расмда келтирилган.





а)

б) в)

15.1-расм. Диодли оптрон (а), унинг шартли белгиси (б) ва
конструкцияси (в).

бу ерда 1,2 – фотодиоднинг р ва n соҳалари; 3,4 – ёруғлик диодининг n ва р соҳалари; 5 – селен шиша асосидаги нур ўтказгич; 6,7 – ёруғлик диоди контактлари; 8,9 – фотодиод контактлари.
Ёруғлик сигналларини электр сигналига айлантиришда асосан фотодиодлар қўлланилади (худди шундай фоторезисторлар, фототранзисторлар ва фототиристорлар ҳам).
Фотодиод оддий n-р ўтиш бўлиб, кўп холларда кремний ёки германийдан ясалади. Ундаги тескари ток ёруғлик нури тушиши натижасида юзага келаётган заряд ташувчилар генерацияси тезлиги билан аниқланади. Бу ҳодиса ички фотоэффект деб юритилади.
Фотодиодни қўллаш бўйича иккита режим мавжуд: ташқи манбасиз – вентилли ёки фотовольтаик ва ташқи манбали – фотодиодили режим. Ташқи манбасиз ёруғлик нурини электр энергиясига айлантирувчи фотодиодлар вентилли фотоэлементлар деб аталади. Фото электр юритувчи куч Uф нинг юзага келиши ёруғлик билан генерацияланган электрон – ковак жуфтларининг n-р ўтиш орқали ажратилиши билан боғлиқ. Фото ЭЮК Uф катталиги оптик сигнал даражаси РФ ва юклама қаршилиги қийматига боғлиқ бўлади. Вентилли фотоэлементнинг чиқиш характеристикаси 9.2 – расмда келтирилган.


15.2-расм. Фотоэлемент юклама ВАХи.



15.3-расм. Берилган юклама қаршилиги қийматида сигнал кучланиши Uф нинг фотодиод (1) ва вентиль элемент (2) учун оптик нурланиш қуввати Рф га боғлиқликлари.

Фотодиод режимида ташқи кучланиш манбаи ҳисобига фототок iф вентиль элементнинг қисқа туташув токига тахминан тенг бўлади, фототок ҳисобига бирор юклама қаршилигида содир бўладиган кучланиш пасайиши Uф эса катта бўлади. Бир хил юклама қаршилиги қийматида сигнал кучланиши Uф нинг фотодиод (1) ва вентиль элемент (2) учун оптик нурланиш қуввати Рф га боғлиқликлари 15.3 – расмда келтирилган. Фотоэлектр ўзгартишлар самарадорлиги вольт – ватт SU=Uфф ҳамда ампер – ватт Si=Iфф (сезгирлик) билан ифодаланади.
Фотодиодларнинг афзаллиги яна шундаки, ёруғлик характеристикалари Iф, Uф=f(Рф) чизиқли кўринишга эга, бу эса уларни оптик алоқа линияларида қўллаш имкониятини яратади. Вентиль элементлар асосан энергия ўзгартгичлар (қуёш батареялари) сифатида ишлатилади.
Ёруғлик нури орқали токни бошқаришни биполяр транзисторлар ёрдамида ҳам амалга ошириш мумкин. Уларда база токининг кучайиши туфайли, фотодиодларга нисбатан сезгирлик юқори бўлади. Фототранзистор базасидаги заряд ташувчиларнинг оптик генерацияси базага ташқи манбадан заряд ташувчилар киритилишига эквивалентдир. Натижада, транзистор фототоки фотодиодга нисбатан мартага кучайтирилади. Бу ерда  -фотортранзистор база токининг статик кучайтириш коэффициенти.

15.4-расм. Чиқиш сигнали вақт диаграммаси.
Оптрон инерционлиги ёруғлик диоди ва нур қабул қилгичдаги жараёнлар билан боғлиқ бўлиб, ёрдамида аниқланади (15.4 - расм).
Диодли оптроннинг қуйидаги асосий параметрларини кўрсатиш мумкин:
максимал кириш токи IКИР mах;
максимал кириш кучланиши Uкир mах;
максимал чиқиш тескари кучланиш UЧИК.теск. mах;
берилган токка мос келувчи ўзгармас кириш кучланиши UКИР;
чиқишдаги тескари қоронғулик токи IЧИК теск. к;
чиқиш сигналининг ортиб бориш tорт. ва камайиб бориш tкам. вақтлари (берилган диодли оптрон чиқишидаги сигнал ўзининг максимал қийматидан 0.1-0.9 ва 0.9-0.1 оралиқларда ўзгаради) (15.4 - расм);
ток бўйича узатиш коэффициенти КI – чиқиш токи ўзгаришининг кириш токига нисбати КI = (IЧИК-IЧИК.теск.қ.)/IКИР.

15.5-расм. РС 817 микросхемасининг ташқи кўриниши ва ички тузилиши (соколовкаси).
Лабораторияда ўлчанадиган диод-транзисторли оптрон РС817 микросхемасининг ташқи ва ички кўриниши 15.5- расмда тасвирланган бўлиб, бунда РС817 микросхема 4 та оёқчадан иборат. Улар:
1 – анод (+);
2 – катод (-);
3 – коллектор (+);
4 – эмиттер (-).
Барча РС 817 серияли микросхемасининг электро – оптик характеристикалари деярли бир хил. Муҳит температураси +25 °C атрофида бўлишини ҳисобга олган ҳолда улар 15.1 – жадвалда келтирилган.

Download 4,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish