Muallif: D. Haydarova 6-“ ” sinflar uchunadabiyot fani ” 201

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH


III. YANGI MAVZU BAYONI.
Shoir, yuqorida ta'kidlagarnmizdck. g'am-g'ussaga botgan mehnatkash xalqni baxtli qilish uchun zolmlar bilan murosasiz kurashga. Ularni mahv qilishga chogiangan isyonkor qiyofasida namoyon bo'ladi. Avaz «kuyub o'rtanmish el» ozodligi uchun hatto zolnn xon boshin. olmoqqa ham tayyor. Shoirning ushbu to'rtl'gi mazLim xalq hunoyasiga otlangan sheryurakli botir hayqirig'i kabi yangrayd
Biling: ushbu zamon g'amnokidurman,
Kuyub o'rtanmish elning xokidurman.
Avazkim, nazm elin cholokidunnan,
Boshin olmoqqa xonning pokiduiTnan.
Avaz O'tar nazanda xalqqa ziyon-zahmat yetkazadigan kimsalar xoh u xon, amaldor. xoh mutaassib dindor. xoh kaltabin zodagon bo'lsin. elga dushman odamlardir. Shuning uchun shoir ularni hajv qildi. she'r tili bdan tosh etdi. Buning uchun kichik she'ny shakllardan foydalandi. Shoirning mahalliy amaldorlar. katta-kichik man^abdor shaxslarni tanqid qilib yozgan qit'alan hozirgacha mashhurligmi saqlab kelyapti. Masalan. shoirning «Sipohi pora istar...» deb boshlanuvchi qit'asini olaylik:
Sipohi pora istar.
Mulla ijora istar.
Bechora chora istar,
Bn chora zamon bormu?
Ko'ryapmizki. sipohi (amaldor) pora so'rab tursa. mulla tamagirligini qo'ymasa. dodingni kimga aytasan. kishi?! Shoir xalqni tinkasini quritgan zolimlardan nafratlanadi, «bechoralarga chora» topib beradigan «bir cho­ra zamonv bormikin deb, kuyinadi.
Avaz O'tar she'rlari mazmun jihatdan chuqur. ta'sirchanligidan tashqari, ixcham va ravon bitilgan. Ushbu asarlar o'quvchini charchatib qo'ymaydi. Har bir shc'rda kishi yuragini jizillatadigan his. ioz'ba sezilib turadi. Shuning uchun ular ravon o'qiladi, tez tushuriladi va tez yodda qoladi.
Avaz O'tarning o'zbek adabiyotidagi o'rni buyuk. Shoir o'zbek ma'- rifatparvarlik she'riyatini yuqori bosqichga ko'targan Muqimiy, Furqat. Zavqiv, Hamza kabi shoirlar qatorida hurmat bilan tilga olishga loyiq ijodkor sifatida biz uchun qadrlidir.
Har tilni bduv emdi bani odama iondur,
Til vositai robitai olanuyondur.
G'ayri tilini sa'y qiling bilgani, yoshlar.
Kim ilm-u hunarlar bilonki ondin ayondur.
Lo/nn siza har tilni biluv ona tilidok.
Bilmakka oni g'ayrat eting foida kondur.
Ochinglar. m.llati vayronni obod etgusi maktab
O'qusin voshlanmiz ko'nglini hod etgusi maktab.
Dil-u jon birla el maktab ocharga ijtihod etsin,
Nedinkim. bizni g'am qaydidin ozod etgusi maktab.
Ko'ngullarning sumri. dog'i ko'zlar nuridur farzand,
Alarning hmrini, albatta obod etgusi maktab.
Ota birla onaga farz o'q'tmoq bizni majburiy –
Ki bizni yaxshihq qilmoqqa mu tod etgusi maktab.
Qayu nnllatga bizdek gar nasimi inqiroz yetsa.
Anga, albatta. mustahkamlik ijod etgus- maktab
Bu ne navmidlikdur, maktab ochsak, oqibat bizni.
Aro'si kom da niaqsudga domod etgusi maktab.
Avaz. himmatn. qil oliy oeharg'a emdi maktabkim,
Baloyi jahl-u nodonhkm barbod etgusi maktab.