Муќаддима


Atmosfera havosi ifloslanishining  insonga, o’simlik va hayvonot



Download 1,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet38/105
Sana21.05.2021
Hajmi1,88 Mb.
#65187
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   105
Bog'liq
neft-gaz sanoati texnika va texnologiyasi

Atmosfera havosi ifloslanishining  insonga, o’simlik va hayvonot 
olamiga ta’siri 
Atrof-muhitga  qo’shiladigan  kimyoviy  modlalar  va  fizikaviy  omillar  orasida 
kanserogen  moddalar  eng  xavfli  hisoblanadi.  Kanserogen  moddalar  tirik  organizmda 
juda  xavfli  moddalarning  rivojlanshiga  katta  ta’sir  yetadi.  Organizmda  paydo  bo’lgan 
kanserogen moddalar (nafas olish yo’llari orqali, oziq-ovkaqlar bilan va hokazo) undan 
chiqa olmaydi. 
Konserogen  moddalar  guruhiga  polisiklik  aromatik  uglevodorodlar  (masalan, 
benz(a)piren  S
29
N
12
),  epoksidlar,  to’rt  xlorli  uglevodorod  (SSN
4
),  xloroform,  metall 
birikmalari (masalan, borilliy oksidi, xrom oksidi, nikel sulfidi, qo’rg’oshin birikmalari) 
va  boshqa  moddalar  kiradi.  Xususan,  benz(a)piren  eng  kuchli  kanserogen  modda 
hisoblanadi.  U  ko’mir,  neft  mahsulotlari  va  slaneslarni  yondirganda  paydo  bo’ladi. 
Avtomagistral  yo’llari  atrofida,  issiqlik  elektr  stansiyalarida,  metallurgiya  zavodlari  va 
sexlarida uning eng yuqori konsentrasiyasi paydo bo’ladi. 
Biologik  qobiq  elementlari  o’zaro  uzviy  bog’langanligi  tufayli  ifloslangan 
atmosfera  havosi  tabiatning  boshqa  komponentlariga  salbiy  ta’sir  ko’rsatadi.  Natijada 
suv  va  tuproqning tabiiy  holatida, inson organizmida,  o’simlik va  hayvonot dunyosida 
salbiy  o’zgarishlar  paydo  bo’ladi.  YUrak-qon  tomirlari  sistemasi  shikastlanib,  qon 
bosimi oshadi, rak, bronxit va o’pka kasalliklarining ko’payishiga sabab bo’ladi. 
Bir  kishi  o’rtacha  bir  sutkada  25  kg  havo  bilan  nafas  oladi.  Natijada  havo 
tarkibidagi zararli changlar, qurum va gazlar organizmda to’planaveradi. Bu esa, sekii-
asta  nnson  organizmining  zaiflashuviga  olib  keladi  va  oqibatda  organizm  turli 
infeksiyalarga  etarli  darajada  qarshilik  ko’rsatish  qobiliyatini  yo’qotadi.  Bularning 
barchasini alohida misollarda ko’rib chiqamiz. 
1. Oltingugurt oksidi SO
2
. Rangsiz, o’tkir hidli gaz bo’lib, uning ruxsat etilgan 
chegaraviy konsentrasiya (RECHK o’r.sut.)si 0,05 mg/ m
3
 ni tashkil yetadi. Agar uning 
miqdori 0,13, 0,3 va 0,8 mg/ m
2
 ni tashkil etsa, aholi o’rtasida surunkali astma kasalligi 
mos ravishda 13, 18 va 26% ga oshib ketishi mumkin. Agar atmosfera havosi tarkibida 
SO
2
  uning  RECHK  sidan  ko’proq  to’planib  qolsa,  bronxit,  o’pka  yallig’lanishi,  jigar-
qon bosimining oshishiga va ko’z kasalliklariga sabab bo’ladi. CHunki havo tarkibidagi 
SO
2
  suv  bilan  reaksiyaga  kirishib  kuchsiz  sulfat  kislotasi  hosil  qiladi  va  u  ko’zlardagi 
shilliq pardalarni qo’ydiradi. Natijada ko’z qizil rangli bo’lib qoladi. 
2. Uglerod oksidi SO. Rangsiz va hidsiz gaz bo’lib, uning RECHKsi 3 mg/ m
3
 ni 
tashkil yetadi. Uglerod oksidinint havoda ko’payishi natajasida organizmda gemoglobin 
kamayadi,  yurak,  qon  tomir  tizimlari  buziladi,  skleroz  kasalligi  ko’payadi,  bosh 
aylanadi, yurakning ishlashi tezlashib, uyqu buziladi, kishi tajang bo’lib qoladi. Uglerod 
oksidi  bilan  zaharlanishning  birinchi  belgisi  bosh  og’rig’ining  paydo  bo’lishidir.  Agar 
havo tarkibida SO dan tashqari azot oksidi ham mavjud bo’lsa, unda SO ning zaharliligi 
yanada oshadi. Bunday holatlarda SO konsentrasiyasini 1,5 marotaba kamaytirish kerak. 


49 
 
3.  Azot  oksidi  NO  (NO,  NO

Download 1,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   105




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish