Муќаддима

Z=S
L
50% / S
min 
 
(4) 
bu erda S
min
 zaharli moddaning minimal konsentrasiyasi; 
S
L
50%  zaharli  moddaning  shunday  konsentrasiyasiki,  uning  ta’sirida  tajriba 
o’tkazish uchun olingan xayvonlarning 50% i halokatga uchragan. 
Ushbu formuladan ko’rinib turibdiki, S
min
 qancha katta bo’lsa, Z shuncha kichik 
bo’ladi,  demak  zaharli  modda  xavfli  hisoblanadi.  SHuni  alohida  ti’kidlash  kerakki, 
RECHKdan  tashqari,  har  bir  ifloslantiruvchi  manbalar  (sex,  ishlab  chiqarish 
korxonalari, avtotransport turlari, o’choqlar, ventilyasiyalar va boshqalar) uchun tabiatni 
muhofaza  qilish  davlat  qo’mitasi  tomonidan  ruxsat  etilgan  chegaraviy  tashlama 
(RECHT)lari belgilab qo’yiladi. Boshqacha qilib aytganda, har bir korxona yoki yangi 
loyihalanayotgan  sanoat  korxonasi  uchun  atmosfera  havosiga  chiqariladigan 
tashlamalarning  RECHTsi  chegaralab  qo’yiladi.  RECHTning  joriy  etilishidan  asosiy 
maksad  –  zaharli  moddalarning  atmosfera  havosiga  chiqarishda  ularning  miqdori 
RECHKsidan oshib ketmasligini ta’minlashdan iborat. 
RECHT t/yil. yoki g/s lar bilan o’lchanadi. Agar RECHT g/s larda o’lchanadigan 
bo’lsa, o’lchash davomiyliga 20 minutdan oshmasligi kerak. Agar bitta korxonada yoki 
bir  joyda  ko’rilgan  korxonalarda  ob’ektiv  sabablar  bilan  RECHT  miqdori  joriy 
etilmagan bo’lsa, unda tabiatni muhofaza kilish davlat qo’mitasi bilan kelishilgan holda 
tashlamalarning  bosqichma-bosqich  kamaytirish  chora-tadbirlari  ishlab-chiqiladi.  Har 
bir  bosqichning  muddati  belgilanadi  va  atmosfera  havosiga  chiqariladigan 

---

48 
 
tashlamalarning miqdori ularning RECHKsiga tenglashtiriladi. 
Sanoat  korxonalarida  RECHK  va  RECHTlarning  joriy  etilishi  atmosfera 
havosining  musaffoligani  saqlashda  va  xususan,  iison  sog’ligiga  zarar  etkazmaslik 
yo’lida olib boriladigan ishlar va g’amxo’rliklarning katta bir namunasidir.