Moylar va maxsus

19-jadval
K o‘rsatkichlar
M otor moylari
Industrial
moylar
¡Com­
pressor
moylari
M S -
20
D S-11 A S - 10 I S - 12 IS—45 K S -19
Yopishqoqliq,
mm2/C
100°C
50°C
20
10,5-
U ,5 -
9.5-
10.5-
10-14 38-52
17-21
Yopishqoqlik
indeksi
85
83
85
—
85
85
Qotish 
harorati, 
°C
-18
-15
-15
-30
-10
-18
Kul miqdori, 
%
0,003
0,005
0,005
0,005 0,005
0,005
Oltingugurt 
miqdori, %
1,0
1,1
1,1
1,0
1,1
1,1
6 .1. M o to r moylari
M oto r m oylari transpórtela, qishloq xo‘jalik va boshqa 
m ashinalarda 
q o ila n ila d ig a n
porshenli 
ichki 
yonuv 
dvigatellarini m oylashga m o ‘ljallangan. Bu eng tarqalgan m oy 
guruhi b o ‘lib, ularning ulushi neft m oylari ishlab chiqarishning 
um um iy hajm ini 50 % d a n ortigini takil etadi. D eyarli barcha 
m o to r m oylari 
selektiv to zalangan 
baza 
m oylarni turli 
funksional m aqsadlardagi q o ‘nd irm alar q o ‘shish bilan olinadi. 
Porshenli ichki yonuv dvigatellarida tartibi va xossalari, 
q o ‘ndirm alarni turi va konsentrasiyalari turiga b o ‘lingan tovar 
m oylari q o ‘llaniladi. Baza m oylar bilan asosan to v ar m oylarni 
qovushqoqlik-harorat xususiyatlari, ularni past haroratdagi 
harakatchanligi, shuningdek, q o ‘ndirm alarga 
b o 'lg an
qabul 
qiluvehanlik 
aniqlanadi. 
Q ishki va yozgi m o to r m oylari 
u c h u n quyidagi baza m oylari tayyorlanadi:
M —6(A S~ 6) — distillat;
77

---

M —8(AS—8, D S —8) — distillât va qoldiq (14 % dan kam 
b /g an ) m oylar aralashm asi;
M —11 (D S —11) - distillât va qoldiq (30 % dan kam 
b o ‘lm agan) m oylar aralashm asi;
M —14(DS—14) — distillât va qoldiq (40 % dan kam
bo 'lm agan) m oylar aralashm asi;
M —16(D S—16) — distillât va qoldiq (50 % dan kam
b o ‘lm agan) m oylar aralashm asi;
M —20 — VAZ avtom obillari u c h u n m o to r m oylarini 
selektiv to zalangan yuqori indeksli baza m oylari asosida 
tayyorlanadi; AV—6 distillyat; ASV—10 — distillyat va qoldiq 
(25 % d a n kam b o ‘lm agan) m oy lar aralashm asi. B archa 
m avsum va shim oliy m oylar u c h u n baza m oylari sifatida 
v ereten n o y A U va c h u q u r deparafïnlangan past haro ratd a 
q otuvchi 
ASV—5 hisoblanadi. 
C hegaralangan m iqdorda 
k islo ta-k o n tak t va kislota-ishqoriy tozalangan m oylar h am
ishlab chiqariladi. AV tra k to r dvigatellari uch un m o ‘ljallangan 
zam o n av iy m o to r m oylarida alb atta q o ‘nd irm alar b o ‘lishi 
kerak. M oylarni yuvuvchi, disperlovchi xossalari, oksidlanishga 
chidam liligi 
surkov 
va 
him oya 
qobiliyatlari 
asosan 
q o ‘nd irm an in g
m iqdori 
va 
sifatiga 
bog‘liq. 
M oylar 
quyidagidek, ko‘p funksiyali va kom pozitsion q o ‘nd irm alar 
q o ‘shiladi. 
( V N IIN P -3 6 0 , 
D F - 1 1 , 
M N I I D - 2 2 k
va 
boshqalar). Kimyoviy tarkibi va ta ’sir m exanizm i turlicha 
b o ig a n q o ‘ndirm alarni q o ‘shish orqali universal ekspluatatsiya 
xossali k arb y u rato r va dizel dvigatellaridagi past va yuqori 
h a ro ra td a c h o ‘k m alar hosil b o ‘lishini b a rta ra f etuvchi m o to r 
m oylari olinadi.
M oylar ekspluatatsiya shartlari va ishning kuchlanishlari 
hisobiga olingan holda bir-biridan 100°C dagi qovushqoqligi (6 
d an 20 m m 2s gacha) va boshqa xossalari bilan farq qiluvchi 6 
guruhga b o ‘linganlar (A ,B ,V ,G ,D va E). Tovar m oylari quyidagi 
tarzda belgilanadi:
M —8A, M —10B, va x. Bu yerda M xarfi m o to r m oyini 
bildiradi. «A», «B» X arflar m oy g u ru h in i, raq am lar 100°C dagi 
qovushqoqligini bildiradi. B ,V ,G g u ru h m oylari guruh osti 
g rup p achalarig a b o 'lin a d i va u lam in g vazifasiga qarab raqam lar 
bilan 
belgilanadi. 
( 1-k arb y u rato r 
dvigatellari, 
2-dizel 
dvigatellari u ch u n ) A ,B ,V va G g u ru h m oylarini karbyurator
78

---

dvigatellarida 
ham
a v to trak to r dizellarida 
ham
qoMlash 
m um kin; D va G guruh m oylarini esa faqat dvigatellarda 
q o ‘llaniladi. Q uyultirilgan m oylar M —4 3 /6 V, M —63/1 0 G
tarzida belgilanadi. «3» indeksi m oyni tarkibida quyultiruvchi 
q o ‘ndirm a borligini, birinchi raqam 18°C dagi qovushqoqlik 
sinfini belgilaydi. (1300 dan 20400 m m 2/ s gacha). Ayrim 
karbyurator va dizel dvigatellari u ch u n m o ‘ljallangan tovar 
m oylariga bo‘lgan talablar quyidagida keltirilgan.