Mövzu 6 Beynəlxalq valyuta-maliyyə münasibətləri

 

Valyuta  bazarı  xarici  valyutanın  və  müxtəlif  valyuta  dəyərlilərinin  alqı-satqısı  üzrə 

əməliyyatlar nəticəsində yaranmış sabit iqtisadi və təşkilati münasibətlər sistemidir. 

 

Valyuta  bazarında  müxtəlif  iqtisadi  subyektlər  arasında  qarşılıqlı  münasibətlər  sistemi 

bərqərar  olur.  Valyuta  bazarının  əsas  subyektləri  kimi  transmilli  banklar,  kommersiya  bankları, 

ticarət-sənaye və  maliyyə şirkətləri, mərkəzi banklar, birjalar, beynəlxalq və regional təşkilatlar, 

fiziki şəxslər və digərləri çıxış edirlər. 

 

Valyuta bazarına çıxarkən iqtisadi subyektlər müxtəlif məqsədlər güdürlər: 



 

beynəlxalq  hesablaşmaların  fasiləsiz  həyata  keçirilməsi  (müəssisələr,  bankların 

müştəriləri); 



 

xarici  valyuta  ehtiyatlarının  strukturunun  diversifikasiyası  və  onların  artırılması 

(kommersiya, mərkəzi banklar); 

---



 

valyuta  məzənnələrində  və  müxtəlif  borc  öhdəlikləri  üzrə  faiz  dərəcələrində  olan  fərqlər 

formasında gəlirin əldə edilməsi (müəssisələr, kommersiya bankları); 



 

valyuta və kredit risqlərindən sığorta; 



 

valyuta siyasətinin həyata keçirilməsi (mərkəzi banklar, xəzinədarlıqlar); 



 

kreditlərin alınması (banklar və onların müştəriləri). 

Valyuta bazarının konyukturu aşağıdakılardan asılıdır: 

  xarici valyutaya olan tələb və təklifdən; 

  əmtəə  və  xidmətlərə  görə  xarici  valyuta  əldə  etmiş  və  həmin  valyutanə  realizə  etməyə 

çalışan ixracatçılardan; 

  əmtəə və xidmətlərə görə ödəmələri həyata keçirməli olan və buna görə də xarici valyuta 

almağa çalışan idxalatçılardan; 

  fraxta, yüklərin sığorta edilməsinə, broker və bank komissiyalarına görə valyuta əldə etmiş 

ticarət şirkətlərindən, sığorta cəmiyyətlərindən və banklardan; 

  dividendlərin ödənilməsi, borcların, kreditlərin geri qaytarılması üzrə öhdəlikləri olan fiziki 

və hüquqi şəxslərdən və s. 

Beləliklə,  valyuta  bazarının  əsas  vəzifəsi  beynəlxalq  iqtisadi  münasibətlərə  xidmət 

göstərməkdir. 

Müasir  mərhələdə  valyuta  bazarı  aralarında  sərhədlərin  praktik  olaraq  silindiyi  milli, 

regional və dünya bazarlarının  məcmusu  kimi çıxış edir. Lakin ilkin olaraq valyuta bazarı  milli 

valyuta  bazarı  formasında  meydana  gəlmişdir.  XIX  əsrin  ortalarından  etibarən  sənayecə  inkişaf 

etmiş əsas ölkələrdə valyuta bazarlarının meydana gəlməsi aşağıdakı səbəblərdən irəli gəlmişdir: 



 

beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin müntəzəm inkişafı; 



 

bank kapitalının yüksək dərəcədə təmərküzləşməsi və mərkəzləşməsi; 



 

dünya valyuta sisteminin formalaşması; 



 

banklar arasında müxbir münasibətlərin qurulması; 



 

beynəlxalq hesablaşmaların kredit vasitələrinin geniş yayılması; 



 

əlaqələri sadələşdirən rabitə vasitələrinin inkişafı; 



 

cari hesablar üzrə valyuta məhdudiyyətlərinin olmaması.