|
Dunyoning ishlari
311
III
Quyosh ufqqa lab bosdi. Kichkina shalaq arava
tuproq yo‘ldan imillab borar edi. Qora eshak chil
-
lakday ingichka oyoqlari bilan tuproq changitib,
aravani sudrab borar, g‘ildiraklar nola chekkan
kabi hazin g‘iyqillardi.
Aravada o‘tirgan cholning ingichka, burishiq
bo‘ynidagi chuqurchasi, oq oralagan sochi Tir-
kashga ko‘rinib turardi. Dilorning otasi hech
qayoqqa shoshilmayotganini shama qilganday
eshak ni qistamas, boshini tashlab, mudrab bo-
rardi. Ertalabdan beri chol Tirkashga bir og‘iz
ham gapirmadi. Faqat ahyon-ahyonda milki qiza-
rib ketgan ko‘zlari bilan unga sinchiklab qarab
qo‘yar, yana indamasdan teskari qarab olardi.
Aravaning ketida Tirkash bilan yonma-yon
kelayotgan Dilor unga qarab jilmayib qo‘yar, al-
laqayoqdan sindirib olgan tol xivichi bilan yo‘l
chetidagi giyohlarni savalab borardi. Uning sha
-
paloq gulli qizil kuylagi shafakda lovillar, o‘zi
ham o‘t bo‘lib yonib ketayotganday ko‘rinardi.
Tirkash shu tobda qizning nima o‘ylayotganini
bilolmas, ammo bir ko‘zini sal qisib, istehzoli,
jozibali jilmayishidan o‘zining go‘zalligidan, yigit-
ni ergashtirib kelayotganidan mamnun ekanligi-
ni ko‘rib turardi.
Quyosh yer ortiga yumalab ketdi. Oqshom
shamoli ufqda yonib turgan shafaq alangasini
puflab o‘chirdi. Hamon g‘ildiraklar nola chekar,
shalaq arava tepalikka chiqib borardi.
Tirkash qishloqdan chiqib ketayotganida ho-
zirgidek ko‘ngli g‘ash bo‘lishini o‘ylamagandi. U
Qosim otaning ko‘ziga ko‘rinishdan qo‘rqqan,
Tentaksoydan chiqib olguncha tanish hay-
O‘tkir Hoshimov
312
dovchilarning uchrab qolishidan yurak hovuch-
lab turgandi. Yo‘q, hech kim uchramadi... U
Dilorni endi o‘ziniki deb o‘ylar, shu qiz uchun
dunyoning narigi chekkasigacha borishga ham
tayyor edi. Lekin qishloqdan uzoqlashgan sayin
uning qadami sekinlashar, o‘zi qilayotgan guno-
hini endi tushunayotganday bo‘lardi. Go‘yo kim
-
dir ko‘zga ko‘rinmas nozik, juda nozik iplar bilan
uni Tentaksoyga bog‘lab qo‘ygan-u, bu iplar bor
-
gan sayin tarang tortilar, yana bir qadam yursa,
uzilib ketayotganday bo‘lardi.
Shalaq arava tepalik ustiga chiqqanda to‘xtadi.
Tirkash tag‘in burilib orqaga qaradi. Pastda qish
-
loqni tasmaday o‘rab olgan soy yaltillab ko‘rinar,
ammo uylar ko‘zga tashlanmas, quyuq daraxtzor
ustiga oqshom sharpasi qo‘ngandi. Uzoqda – kat
-
ta yo‘l ustida quyuq chang ko‘rindi.
– Poda qaytyapti, – pichirladi u. Birdan ko‘z
o‘ngi qorong‘ilashib, xotiralar quyunidan boshi
aylanib ketdi.
Bir vaqtlar o‘zi ham kattakon targ‘il sigirni tong
saharda podaga qo‘shib yuborar, kechqurun si
-
girning o‘zi eshikdan ma’rab kirib kelardi. Sigirni
qo‘shni kelin sog‘ib berar, Qosim otaning kampi
-
ri o‘lib ketgan, so‘qqabosh edi. Cholning o‘zidan
boshqa ovunchog‘i yo‘qligini, uning umidi yolg‘iz
Tirkashdan ekanini endigina tushundi.
O‘sha, suvdan olib chiqqan yiliyoq Qosim ota
unga papka, «Alifbe» olib bergan, Tirkash mak
-
tabga qatnay boshlagan edi. Tong saharlab
shudring qo‘ngan dalalardan maktabga yugur-
ganlari, yozlari qishloq bog‘ida bolalar bilan uzum
uzishgani, bultur o‘ninchini bitirganida maktab-
da o‘tkazilgan kecha uning xayolida jonlandi-yu,
yuragi gupillab urib ketdi.
Dunyoning ishlari
313
Tirkash kuz kechalari xirmonda ishlashni
yaxshi ko‘rardi. U baland xirmon ustiga chiqib,
chalqancha yotib olar, nazarida osmon borgan
sayin pastlashib tushayotganday bo‘lar, pax
-
taning yelkalariga iliqqina, yumshoqqina botishi
ham, salqin shamoldan junjikib, seskanib ketishi
ham – hamma-hammasi juda lazzatli edi.
U rohat qilib yotganida pastdan mashina ning
bo‘g‘iq ovozi eshitilar, kabina eshigi taraqlab
ochilardi.
– Uxlab qoldingmi, hoy lo‘li!
Tirkash haydovchilarning qo‘polligiga parvo
qilmas, o‘zini shu qishloqning bir o‘zbegi, bir
farzandi hisoblardi. U xirmon ustidan sakrab
tu shardi-da, kuzovga panshaxa bilan paxta or-
tardi...
Keyin traktorchiga shogird tushdi. U omoch-
larni to‘g‘rilab borar, palaxsa-palaxsa bo‘-
lib ko‘chayotgan tuproq isi, kerosin hidi mast
qilib qo‘yganday boshi aylanib ketar, motorning
guvillashi ham, traktor atrofida parvonaday ay-
lanayotgan qarg‘alarning qag‘illashi ham gashtli
tuyilardi unga.
Yigit o‘sha tuproq isini, bahor qo‘ng‘irog‘idan
uyg‘ongan yerning iliq nafasini, Tentaksoyning
tishni qamashtirib yuboruvchi muzday suvlarini
hech qachon, hech nimaga alishmasligini, alisha
olmasligini endi tushundi. Tushundi-yu, tishlari
g‘ijirlab ketdi.
...Tirkash yelkasiga kelib tushgan xivich
zarbidan seskanib ketdi.
– Yurmaysanmi?
Dilor bir qo‘lini biqiniga tirab, bir qo‘lida xi vich
o‘ynatib jilmayib turardi. Atrof qorong‘ilashib qol
-
Do'stlaringiz bilan baham: |
