Mov. T.: Yangi asr avlodi, 2015. 280 b

HURKITILGAN TUSH 
Ko‘ngil vayron bo‘lishi uchun 
taqdirning ojizgina zarbasi kifoya.
S. Sveyg
Tishlari to‘kilgan kemshik bola edim. Soy 
bo‘yidagi o‘tloq biz – bolalarning «katta yeri­
miz» edi. Har kuni erta bilan oyim chiyduxo­
ba shimimning cho‘ntagiga yarimta zog‘ora, bir 
bo‘lak qaynagan lavlagi solib berardi­da, shox­
siz, yuvosh echkimizni yetaklab «katta yer»ga 
jo‘nardim. Ovozi do‘rillab qolgan Melivoy ko‘k 
ko‘zni aytmasa, hammamiz yosh bolalar edik. 
O‘tloq yonidagi ikki tup azim tol bizning ovun­
chog‘imiz edi. Bahor kelishi bilan bolalar tol 
nov dalaridan hushtak yasashar, qizlar bo‘lsa 
bargak taqib, daraxt soyasida cherta o‘ynashardi.
Bir kuni oramizga yangi mehmon – Halima 
degan qizcha qo‘shildi. Uning qishlog‘imiz­
ga kelganini hammadan avval men bildim. 
Kechqurun oyim dadamga aytgan gapini eshi­
tib qolgandim.
– Hakim sassiq shaharga borib qizini topib 
kelibdi. Xotinining boshiga itni kunini solibdi. 
«O‘zing­ku, sharmandalik qilding... Mayli, sen 
o‘sha topganing bilan bo‘laver. Menga qizimni 
ber», debdi...
Hakim sassiq urushdan kelgach, polizda 
brigadir bo‘lib ishlardi. Men uni yomon ko‘rar­
dim: bir marta echkim poliziga kirib ketgani­

---

258
da meni ikki tarsaki urgan. Oyimning gapi­
dan hech nima tushunmagan bo‘lsam ham, 
Hakim sassiqning qizini ko‘rgim keldi. Ertasiga 
ko‘rdim ham...
* * *
O‘sha kuni ertalab momaqaldiroq bo‘lib, jala 
quygani esimda bor. Oyim odatdagiday echki­
ning yelin qopini bog‘lab (bo‘lmasa bolasi emib 
qo‘yardi) arqonni qo‘limga tutqazdi:
– Yaxshilab to‘yg‘iz!
«Katta yer»ga yetib kelgunimcha havo 
charaqlab ochilib ketdi. Echkining arqonini ye­
chib, mollarga qo‘shib yubordim­da, tol tagida 
to‘dalanib turgan bolalar yoniga keldim.
O‘rtada urushda o‘lgan dadasining kattakon 
beqasam choponini kiyib olgan Melivoy yon­
boshlab yotar, yalang oyoq bolalar uning atro­
fida o‘tirib olib nimagadir xaxolab kulishardi.
– Hakim sassiqning qizini ko‘rdingmi, Anvar? 
– Melivoy yaqin kelishim bilan do‘rillab so‘ra­
di. Keyin qo‘lidagi tol yog‘och bilan imo qilib 
ko‘rsatdi. – Dadasiga o‘xshagan daroz ekan.
Bolalar tag‘in baravariga kulib yuborishdi. 
Tolning panasida turgan novcha qizaloqni endi 
ko‘rdim. Uning katta­katta ko‘zlari ma’yuslik 
bilan javdirar, nima qilishini bilmay, kalishi­
ning uchi bilan maysalarni ezg‘ilardi.
Melivoydan hammamiz qo‘rqardik, u hech 
kimni ayamasdi. Lekin hozir u qizni masxara 
qilishi alam qildi menga.
– Daroz bo‘lsa senga nima? – dedim alamim­
dan chiyillab.

---

259
Halima yalt etib menga qaradi­yu, indamadi. 
Melivoy birpas baqrayib turdi­da, tayog‘ining 
uchi bilan soy tomonni ko‘rsatdi.
– Bor, buqamni qaytarib kel! Sening galing 
keldi. 
U har doim molini bizlarga qaytartirardi. 
Nimagadir bu safar o‘jarligim tutdi. Soy bo‘yiga 
tushib ketgan qora buqaga qarab qo‘ydim­u:
– O‘zing qaytar! – dedim.
– Shunaqami? – Melivoyning ko‘k ko‘zlari 
olayib ketdi. Irg‘ib o‘rnidan turdi­yu, qo‘lidagi 
tayoqni baland ko‘tardi. Hozir yelkamga kaltak 
tushishini bilib, qo‘rquvdan ko‘zlarimni yumib 
oldim. Ammo kaltak tegmadi. Bir mahal ko‘zim­
ni ochib qarasam, Halima tayoqni ingichka tiz­
zasiga tirab, sindiryapti.
– Buzuqning bolasi! – dedi Melivoy unga qarab. 
Halimaning labi pirpirab, yig‘lab yuboray deyot­
ganidan bu yomon gap ekanligini tushundim.
– O‘zing buzuqning bolasi! – dedim baqirib. – 
Ko‘k ko‘z! Ko‘k qarg‘a!
...O‘sha kuni «katta yer»ning xo‘jayini – 
Melivoyning buyrug‘i bilan «qiz bola» degan 
laqab oldim. Echkimni ham soyning narigi be­
tida boqadigan bo‘ldim.
* * *
Bolalar orasiga qaytgim kelardi­yu, «ko‘k qar­
g‘a»dan qo‘rqardim. Faqat bir narsaga xursand 
edim: Halima ham ola sigirini men bilan birga 
boqardi. Keyin bilsam, u mendan uch yosh kat­
ta ekan. Kun bo‘yi ikkalamiz chillak o‘ynardik. 
Halima bu o‘yinda o‘g‘il bolalardan qolishmasdi.

---

260
Yozda tag‘in bir odat chiqardik. Har kuni pe­
shinda soy bo‘yida olov yoqib, qo‘riga ikkitadan 
kartishka ko‘mib yeydigan bo‘ldik. Bir gal u, bir 
gal men uydan kartishka olib kelardik.
Cho‘g‘da qop­qorayib pishgan kartishkani 
shosha­pisha artib, og‘zimiz kuyishiga qaramay 
yeb olishdan lazzatliroq narsa yo‘q edi bizga.
Hech esimdan chiqmaydi. Bir kuni o‘sha tot li 
tushlikni yeb bo‘lib, maysalar ustiga chalqan­
cha yotib oldim. Tubsiz osmonning bir chek­
kasida ko‘pikday oppoq bulutlar ohista suzib 
yurar, baland­balandlarda jajjigina bir to‘rg‘ay 
turgan yerida tipirchilab, shodon sayrardi...
Halima yonimda o‘tirib olib, o‘tlardan «aji­
na kovush» to‘qir, uzun­uzun barmoqlarinig 
shunchalik chaqqon harakat qilishiga hayron 
qolardim. Birpasdan keyin u ingichka, past to­
vushda ashula ayta boshladi: