Motivatsiya. F. Gersberg motivatsiya nazariyasi. Kutish nazariyasi

 

Amerika post-keynschilari  

Postkeynschilik  nazariyasining  Amerika  tarmog‘i  Britaniya  tarmog‘iga 

qaraganda  kengroq  yoyilgan,  ammo  uning  elementlari  “oldindgi”  iqtisodiyotning 

olg‘a 

surilgan 

mavzularidagi 

o‘zgaruvchilar 

sanaladi. 

Alfred 

eixner 

megakorporatsiyalar  deb  nomlagan  firmalarning  makroiqtisodiy  tahlilini  kengaytirdi 

va  bu  tahlil  taqsimlanmagan  foydadan  ichki  investitsiyalarning  kelib  chiqishini 

ko‘rsatdi.  Shuning uchun, investitsiya  va  jami  ishlab  chiqarilgan  mahsulotni  anglab 

yetishda zamonaviy korporatsiyalarni tushunish talab etiladi.  

                                                 

86

  Michal  Kalecki,  “An  Essay  on  the  Theory  of  the  Business  Cycle”  [1933],  translated  in  his  Studies  in  the  Theory  of  Business 

Cycles: 1933-1939 (London: Basil Blackwell, 1966). 

203 

 

 Pol  Davidson  (1930-  )  o‘zining  Money  and  the  Real 

World (Pul va real dunyo) nomli kitobida iqtisodiyotda 

pul 

tushunchasi 

ahamiyatini 

tushunib 

yetish 

makroiqtisodiyotning  qay  darajada  ishlayotganini  va 

neoklassik  iqtisodiyot  uning  ahamiyatini  ochib  bera 

olmasligini tushunib yetishda markaziy o‘rinni egallashi 

keltirib  o‘tilgan.    Pulning  postkeynschilik  rolini 

shakllantirishda  u  o‘zgarmas  vaqt  va  haqiqiy noaniqlik 

mavjudligini ta’kidlab o‘tib, bular ehtimoliy taqsimotni 

kamaytira olmasligini hamda shundan kelib chiqib, risk 

va  aniqlik  ekvivalentlarini  ham  o‘zgartira  olmasligini 

ko‘rsatib  o‘tdi.  Iqtisodiyotning  mana  shunday  ikki 

o‘zaro  bir-biri  bilan  bog‘liq  xususiyatlari  “(1)  pul,  (2) 

pulli kelishuvlar va qonuniy majburlov tizimi, (3) og‘ir pullik ish haqi darajasi va (4) 

spot  va  forvard  bozorlari  singari  o‘yin  nazariyasi 

qonuniyatlari  va  aniq  institutlarini  shaklantirishda 

kishilarga  yo‘lboshchi”  bo‘lib  keladi.

87

  Shu  sababli 

institutlar  makroiqtisodiyot  tomonidan  boshqariluvchi 

usullarni  o‘zgartiradilar.  Davidsonning  qarashlari 

Hyman  Minsky  (1919-1997)ning  qarashlariga  mos 

keladi. Hyman Minsky moliyaviy tizimni buzilish xavfi 

mavjud  bo‘lgan  “kartochkalar  uyi”ga  o‘xshatgan 

mashhur postkeynschi sanaladi.  

Postkeynschilik 

iqtisodiy 

o‘sish 

nazariyasi 

metodologik masalalarga urg‘u beradi va shundan kelib 

chiqib,  nuqtayi  nazar  sababi  sanaladi.  U  bozor 

iqtisodchilari  yaqin  paytlargacha  static  masalalar 

iqtisodiy o‘sishning bir ko‘rinishi deb kelgan bir paytda, 

iqtisodiy  o‘sishni  iqtisodiy  jarayonlarning  muhim 

ko‘rinishi sifatida ta’kidlab o‘tdi. Masalan, Roy Xarrod va  Evsey Domarning 1950-

yilarda  olib  borgan  iqtisodiy  o‘sish  nazariyalari  bozor  iqtisodiyotining  fundamental 

qismi  sanalar  edi,  lekin  hozirgi  kunda  bu  izlanishlar  makroiqtisodiy  darsliklarida 

kamdan  kam  hollarda  uchramoqda.  Buning  o‘rniga  yangi  iqtisodiyotga  oid  kitoblar 

barqaror,  endogen  iqtisodiy  o‘sishni  ko‘rsatmoqda.  Bu  qisman  iqtisodiy 

beqarorlikning  postkeynschilik  qarashlariga  mos  tushadi,  chunki  Xarrod-Domar 

modeli  iqtisodiyotda  muvozanat  holati  “o‘tkir  pichoq”  chegarasidagi  rivojlanishni 

ko‘rsatishni aniqlab beradi.  

Umuman  olib  qaralganda  postkeynschilik  tatqiqotlarida  model  shakllanmagan 

sharoitlarda  konseptualizatsiyaning  o‘zgarmasligini  ko‘rishimiz  mumkin  bo‘ladi. 

Bunda  asosiy  tamoyil  iqtisodiyotning  barqaror  bo‘lamsligiga  qaratiladi;  neoklassik 

nazariya ta’kidlab o‘tganidek bozorning ko‘rinmas qo‘llari yaxshi ishlamaydi. Bu esa 

postkeynschilar  ortodoks  nazariyachilariga  qaraganda  kapitalizmning  muammolarini 

to‘g‘irlashda hukumat qarorlarining ahamiyatini kuchliroq bila olganligini anglatadi. 

                                                 

87

 Paul Davidson, Money and the Real World (Cambridge: Cambridge University Press, 1976), p. 360. 

Pol Davidson (1930- )

 

204 

 

Postkeynschilar  o‘zlarining  soliqlarga  asoslangan  daromad  siyosatini  (TIP)  qo‘llash 

orqali ancha mashhur bo‘lib ketdilar.