|
Мотив – шахсдаги у ёки бу хулқ-атворга нисбатан турган мойиллик, ҳозирликни тушунтириб берувчи сабаб.
Мотивация – инсон хулқ-атвори, унинг боғланиши, йўналиши ва фаоллигини тушунтириб берувчи психологик сабаблар мажмуи.
Шахсий диспозиция - шахс хулқ-атворини ичкаридан, ички психологик сабаблар туфайли бошқариш.
Ташкилот ичидаги карьера. Бу шуни англатадики, маълум бир ходим касбий фаолияти давомида ривожланишнинг барча босқичларидан ўтади: ўқиш, ишга жойлашиш, касбий ўсиш, индивидуал касбий қобилиятларни қўллаб -қувватлаш ва ривожлантириш, нафақага чиқиш.
Ташкилотлараро карьера. Олдинидан фарқли ўлароқ, ходим турли босқичларда кетма -кет ўтиб, турли ташкилотларда турли лавозимларда ишлайди.
Ихтисослаштирилган карьера. Муайян ходим мартаба босқичларини кетма -кет битта ёки турли ташкилотларда ўтиши мумкин, лекин у ихтисослашган битта касб ва фаолият доираси доирасида.
Биологик эҳтиёжлар – физиологик (ташналик, очлик, уйқу), жинсий, мослашув эҳтиёжлари.
Ижтимоий эҳтиёжлар – меҳнат қилиш, билиш, эстетик ва аҳлоқий-маънавий еҳтиёжлар.
Ихтисослашган карьера. Барча босқичлар ҳар хил касблар доирасида, ҳам битта, ҳам турли ташкилотларда амалга оширилади. Мисол - Япония: менежер компаниянинг ҳар қандай бўлимида мутахассис бўлиб ишлаши керак ва маълум бир вазифа учун эмас, балки компанияга 3 йилдан ортиқ қолмасдан, ҳар томондан қараши керак.
Вертикал карьера. Структуравий иерархиянинг юқори даражасига кўтарилиш (юқори даражадаги иш ҳақи билан бирга олиб бориладиган рағбатлантириш).
Горизонтал карьера. Ёки фаолиятнинг бошқа функционал соҳасига ўтиш ёки ташкилий тузилмада қатъий расмий фиксацияга эга бўлмаган босқичда маълум бир хизмат вазифасини бажариш (масалан, вақтинчалик гуруҳ раҳбари); олдинги босқичдаги вазифаларнинг кенгайиши ёки мураккаблашиши ҳам горизонтал мартаба билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Қадамли карьера - горизонтал ва вертикал мартаба элементларини бирлаштирган мартаба тури.
Яширин карьера - бошқалар учун унчалик аниқ бўлмаган касб тури. У чекланган миқдордаги ходимлар учун, қоида тариқасида, ташкилот ташқарисида кенг бизнес алоқалари билан мавжуд. Марказдан ташқари мартаба - бу ташкилотнинг асосий қисми, етакчилиги томон ҳаракат сифатида тушунилади.
Реал каръера — лавозимда амалга оширилган, эришилган ўсишдир. Бунда ходимнинг муайян давр ичида фаолиятнинг тегишли турида аниқ бир корхона ёки ташкилотдаги лавозимда ўсиши тушунилади.
Салоҳиятли каръера — лавозимда режалаштирилган, ёки эҳтимол тутилган ўсишдир. Ходим меҳнат фаолияти ва ҳаётий йўли давомида ўз режалари, эҳтиёжлари, қобилиятлари, мақсадларини кўзлаб лавозимда ўсишни орзу қилиши, хоҳлаши салоҳиятли каръера ҳисобланади.
Десант каръера дейилганда раҳбарлик лавозимини кутилмаган ҳолда эгаллаш тушунилади. Ушбу лавозимни эгаллаш зарурати ва бу каръеранинг давомийлиги турли сабабларга: корхона раҳбариятини мустаҳкамлаш, раҳбариятга амалий ёрдам кўрсатиш зарурияти ва ҳоказоларга боғлиқдир.
Жадал каръера. Ташкилий тизим пиллапоялари бўйича ўта тезкор, айни вақтда изчил кўтарилиш лавозимда ўсишнинг ушбу турига мансубдир. Бу одатда иқтидорли, истеъдодли, юксак салоҳиятларга эга ходимларга хос. Улар қоидага кўра бир лавозимда узоғи билан 1—3 йил давомида бўладилар.
Нормал каръера. Бу ходимнинг унинг касб тажрибаси ва малакаси ошишига қараб лавозимда босқичма-босқич кўтарилишидир. Бу каръеранинг давомийлиги ходим фаол меҳнат фаолияти давомийлигига тенгдир. Ўртача бу ходим 40 ёшгача бўлган давр учун характерлидир. Нормал каръерада ходим бир лавозимда ўртача 3—5 йил давомида бўлади.
Суст каръера бир лавозимда узоқроқ муддатда ушланиб қолиш хусусияти билан фарқланади. Одатда бу давр нормал каръерага қараганда ўртача 1,5—2 баробар кўп, яъни 5—10 йилга тенг демакдир. Лавозимда бу даражада суст ўсиш сабаблари кўп жиҳатдан унинг касбий ва шахсий сифатлари, ҳамкасблари, меҳнат жамоаси, раҳбарият билан муносабатлари билан изоҳланади.
Типик каръера дейилганда ходимнинг касбий маҳорат чўққисига эришиши, малакаси умумеътироф этилиши, корхона ташкилий тузилмасида энг юқори лавозим даражасига кўтарилиши босқичма-босқич, ушбу касбий ва шахсий сифатлар муттасил такомиллашиб бориши уйғун ҳолда рўй бериши тушунилади.
Барқарор каръерада ходимнинг касб фаолияти ва лавозимда ўсишида муайян чекинишларга йўл қўйилиши мумкинлиги назарда тутилади. Яъни бу ходимнинг меҳнат фаолияти муайян босқичида ўз касбини вақтинча ёки бир умрга ўзгартирганлиги, шунингдек маълумоти бўйича ихтисослигига мос келмайдиган лавозимни эгаллашига тўғри келганлигини билдиради.
Узлукли каръера ходимнинг касбда ва лавозимда ўсиши беқарор бўлишини англатади. Бу персоналнинг меҳнат фаолиятини тез-тез ўзгартириб туриши, иш жойини, корхона ва ташкилотини муттасил алмаштириши, маълумоти бўйича ихтисослигига мувофиқ бўлмаган лавозимларни эгаллаши демақдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
