Морфологияси Биологияси

---

Х.Н.АТАБАЕВА 
СОЯ
 
-
Морфологияси 
 
-
Биологияси 
 
 
 
- Етиштириш технологияси 
 
 
 
 
“ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ ЭНЦИКЛОПЕДИЯСИ” 
 
 
 
ДАВЛАТ ИЛМИЙ НАШРИЁТИ 
 
 
 
 
ТОШКЕНТ - 2004

---

2 
2 
УДК: 633. 
Ушбу рисолада соя экинининг халқ хўжалигини турли тармоқларида 
қўлланилиши, унинг етиштирилиш тарихи, экиладиган майдони, 
хосилдорлиги, систематикаси, биологик хусусиятлари ва соф хамда қўшиб 
экиш технологияси ѐритилган. Унда муаллифнинг шогиртлари билан олиб 
борган изланишлари асосидаги соя биотехнологияси бўйича изланиш 
натижалари 
ва 
йирик 
олимларнинг 
илмий 
ишлари 
тахлили 
хамкелтирилган. 
Рисола илмий ходимлар, ѐш олимлар, аспирантлар, магистрлар, 
шунингдек қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши мутахассислари учун 
мўлжалланган. 
Тақризчилар:
К/х фанлари доктори, профессор З.У.Умаров 
К/х фанлари доктори, профессор И.В.Массино 

---

3 
3 
КИРИШ 
Республикамиз халқ хўжалигининг, хусусан ўсимликшунослик ва 
чорвачиликнинг ривожланиши жуда мухимдир. Ўсимликшунослик 
сохасида кейинги йилларда пахта толаси ва дон ишлаб чиқаришни 
ошириш бўйича кўпгина қарорлар қаьул қилинди ва дон ишлаб чиқаришда 
муайян ютуқларга эришилди. Бугунги кунда етиштирилаѐтган мавжуд дон 
республикамиз ахолиси талабини тўла қондира олади. Аммо, дон 
чорвачиликни ривожлантириш учун хамзарурдир. Бунда донли экинларни 
биологиясини ўрганиш, селекция ва уруғчилик ишларини кучайтириш, 
шунингдек, донли ем-хашак экинларни етиштириш технологиясини ишлаб 
чиқиш жуда мухимдир. 
Инсоннинг овқатланиши унинг ѐши, жинси ва мехнат фаолиятига 
боғлиқ бўлмаган равишда турлича бўлиши лозим. Кундалик рационда 
инсон оқсил, карбон сувлари, тўқима, витаминлар, микроунсурлар ва 
бошқаларни истеъмол этиши лозим. Инсон қанчалик турли-туман 
озиқланса, унинг хаѐт фаолияти шунчалик фаол, организм эса шунчалик 
соғлом бўлади. Айниқча харбиримиз кундалик стресслар, депрессиялар, 
асаб-психологик зўриқишлар ва толиқи мўхитнинг салбий таъсирларига 
учраганимизда бундай озиқланишнинг нечоғлик мухимлигини англаймиз. 
Демак, тўла қимматли, соғлом ва фойдали озиқланиш тўғрисида ўйлаш 
зарурдир, бунда унинг таъм сифатларини унутмаслигимиз лозим. 
Таъқидлаш жоизки, инсон организми маромида фаолият кўрсатиши учун 
оқсил талаби бир кунда унинг вазнининг харбир килограмми учун 0.7 г дан 
кам бўлмаслиги лозим.