Morfеmika-morfologiya


goh   savalab,  goh



Download 1,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet204/220
Sana02.01.2022
Hajmi1,59 Mb.
#306805
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   220
Bog'liq
hozirgi ozbek adabiy tili morfemika-morfologiya

goh

 

savalab, 

goh 

shiddat bilan yog‘ayotgan yomg‘ir hammayoqni ivitib yubordi. 

(A.Qah.


3.

 



Vaqtida

   qor 

yog‘adi, 

vaqtida

 yomg‘ir. 

Bu gaplarda  qo„llanilgan 



ba’zan, goh (goho), vaqtida

 so„zlarining vazifalari 

bog„lovchilarga juda yaqin.  

Salima  tez    qaytdi.  U  yangi  xabar  olib  keldi



Brigadada  mehnat  yaxshi  uyushtirilmadi.  Natijada 



hosil  kam  bo‘ldi



Azimboy  ko‘p  zulm  o‘tkazdi.  Oqibatda  xalqning  sabr  kosasi  to‘ldi

    gaplaridagi 

u, 

natijada,  oqibatda

  so„zlari    birinchi  gapni  ikkinchi  gap  bilan  bog„lab  kelmoqda.  Demak, 



u,  natijada, 

oqibatda 

so„zlari ham nisbiy bog„lovchilar sirasiga kiritilsa to„g„ri bo„ladi. Ikkinchi gapning mazmuni 

birinchi  gapsiz aniq  emas. Yordamchi so„zlar nafaqat  so„zlarni,  hattо  gaplar va matn   qismlarini ham 

bog„lashga xizmat  qiladi.   

 

Hozirgi o„zbek adabiy tilidan darslik va  qo„llanmalarda bog„lovchilarning vazifa jihatidan turlari 



quyidagicha belgilan-gan: 

I. Teng bog„lovchilar. 1. Biriktiruv bog„lovchilari: 



va, -u (-yu), hamda

. 2. Ayiruv bog„lovchilari:



 

yo, yoki,  yoxud, goho, dam… dam, bir… bir,  ba’zan… ba’zan.

  3.  Zidlov  bog„lovchilari: 



ammo,  lekin, 

birоq.

  II.ergashtiruvchi  bog„lovchilar.  1.  Aniqlov  bog„lovchilari: 



ya’ni,  -ki  (-kim).

  2.  Sabab 

bog„lovchilari: 

chunki,  shuning  uchun,  zeroki

.  3.  Shart  bog„lovchilari: 



agar,  agarda,  agarchi. 

4. 


Chog„ishtiruv  bog„lovchilari: 

go‘yo,  go‘yoki.

  Teng  bog„lovchilar,ergashtiruvchi  bog„lovchilarning 

ma‟no va vazifa tomoni, imlo xususiyatlari formal  tilshunoslikdan darslik va qo„llanmalarda atrоflicha 

bayon etilgan.  

Bog„lovchi-yuklamalarning    mohiyati.  Ammo  ayrim  so„zlarning  bog„lovchilik  tabiatidan  kelib 

chiqqan holda shuni aytish mumkinki, bog„lovchilarning miqdori, ularning mohiyati, turlari hanuzgacha 

aniq belgilanganicha yo„q. Masalan, chog„ishtirish bog„lovchilariga 

go‘yo, go‘yoki

 kiritiladi. Ammo bu 

so„z  gap  bo„laklari  yoki  gaplarni  bog„lash  uchun  xizmat    emas,  balki  o„xshatish,    qiyoslash  ma‟noli 

konstruktsiyalarda  shu  ma‟noni  ta‟kidlash  uchun  xizmat    qiladi,  o„xshatish,    qiyoslash  ma‟nosi  esa 

boshqa  vositalar  bilan  ifodalanadi: 

Beda  orasi  juda  issiq,  go‘yo    quyoshning  butun  olovi  beda  ichiga 

yashiringanday.

 (Oyb.) 


Nay sadosining mayin to‘lqinlari tip-tiniq havoda yoyilarkan, go‘yo hammayoq 

jonlangan kabi tuyuldi.

 (Oyb.) Ushbu misollarda o„xshatish,  qiyoslash 



-dek 

 qo„shimchasi va 



kabi

 so„zi 


bilan ifodalanyapti, 

go‘yo 

esa shu ma‟noni  ta‟kidlayapti. Demak, 



go‘yo

  ta‟kid  yuklamasi  hisoblanadi. 



Balki

  yordamchisi  haqida  ham  shu  fikrni  aytish  mumkin. 



Balki

    qo„llanishidagi  ba‟zi  xususiyatlariga 

ko„ra, zidlov bog„lovchila-ridan farq  qiladi. Zidlov bog„lovchilari ko„pincha  qo„shma gap  qismlarini 

bog„laydi, 




Download 1,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   200   201   202   203   204   205   206   207   ...   220




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish