Монография тошкент "iqtisod-moliya" 2018 уук: 336. 021(575. 1) Кбк



Download 1,66 Mb.
bet31/47
Sana24.02.2022
Hajmi1,66 Mb.
#189094
TuriМонография
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   47
Bog'liq
УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

Иилла

р (млрд. сумда)

2010 йилда 2004 йилга нисбатан узгариши,
(+,-)

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

1

ЯИМ реал хажми жорий бахоларда
млрд сум

12189,5

15210,4

20759,3

28186,2

37747,0

48097,0

61831,2

+49641,7

ЯИМ реал усиши
%




107,4

107,0

107,3

109,5

109,0

108,1

108,5

+1,1

2

Бюджет
даромадлари
жами:
(жамFармаларсиз)

2621,3

3310,8

4042,4

5100,8

8761,0

10834,0

13116,4

+10495,1

ЯИМ га нисбатан улуши %




22,5

22,6

20,7

21,8

23,2

22,5

22,0

-0,5

3

Бюджет
харажатлари
жами:
(жамFармаларсиз)

2791,4

3464,1

4313,5

5334,2

8197,0

10761,0

13732,5

+10941,1

ЯИМ га нисбатан улуши %




22,9

22,5

20,2

20,7

21,7

22,3

21,7

-1,2

4

Давлат бюджет ижроси (-) дефицити (+) профицити

-0,4

+0,1

+0,5

+1,1

+1,5

+0,2

+0,3

-1,0




  1. жадвал тахлили маълумотларидан куриниб турибдики, 2004-2006 йилларда ЯИМ нинг усиши уртача 7 фоизни ташкил этган булса, 2008 йилда 9 фоиз ва 2009 йилда 8,1 фоизга усган. Бюджет даромадларида солик тушумлари

  1. йилда 2621,3 млрд сумни ташкил этган булса, 2011 йилда 16178,5 млрд сумни ёки саккиз баробарга ошган. Бюджет даромадларини (максадли жамFармалардан ташкари) ЯИМ даги улуши 2004 йилда 22,5 фоизни ташкил этиб, давлат бюджети -0,4 фоиз дефицит билан бажарилган булса, 2008 йилда солик юки 23,2 фоизни ташкил этиб 0,7 фоиз пунктга усишини куришимиз мумкин. Шунингдек, 2008 йилда Давлат бюджети даромадлари ортоти билан бажарилиб, кузда тутилган дефицит урнига ялпи ички махсулотга нисбатан 1,5 фоиз, 2009 йилда107 0,2 фоиз ва 2010 йилда108 0,3 фоиз микдорида профицитга эришилган.

3.13-жадвал
Давлат бюджети даромадлари ва харажатларини 2011-2017 йилларда бажарилиши ва ялпи ички махсулотдаги улуши109



Курсатгичлар
атамаси

Иилла

р (млрд. сумда)

2017 йилда 2011 йилга нисбатан узгариши,
(+,-)

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

1.

ЯИМ реал хажми жорий бахоларда
млрд.сум

81260

95760

120750

142150

178280

221550

247350

+166090

ЯИМ реал усиши %

108,3

108,2

108,0

108,1

108,0

107,8

107,8

-0,5

2.

Бюджет
даромадлари
жами:
(жамFармаларсиз)

16178,5

20614,1

25104,9

30160,8

36184,9

40505,8

44469,6

+28291,1

ЯИМ га нисбатан улуши %

21,6

22,0

20,5

21,9

20,0

20,0

19,8

-0,5

3.

Бюджет
харажатлари
жами:
(жамFармаларсиз)

16991,1

21571,7

26312,4

31582,3

37967,7

42721,3

46943,1

+29952,0

ЯИМ га нисбатан улуши %

21,6

21,6

20,2

21,7

19,9

19,9

19,7

-1,9

4.

Давлат бюджет ижроси (-) дефицити (+) профицити

+0,4

+0,4

+0,3

+0,2

+0,1

+0,1

-0,1

-0,3




  1. жадвал маълумотларидан куриниб турибдики, 2011-2016 йиллар давомида ЯИМ нинг усиши уртача 8 фоизни ташкил этган ва баркарор иктисодий усишга эришилган. Бюджет даромадларида солик тушумлари 2011 йилда 16178,5 млрд.сумни ташкил этган булса, 2016 йилда эса 44469,6 млрд.сумни ёки 2011 йилга нисбатан 2,5 баробарга ошган. Бюджет даромадларини (максадли жамFармалардан ташкари) ЯИМ даги улуши 2011 йилда 21,6 фоизни ташкил этиб, давлат бюджети +0,4 фоиз профицит билан бажарилган булса, 2016 йилда солик юки 20,0 фоизни ташкил этиб 1,6 фоиз пунктга камайганини куришимиз мумкин. Шунингдек, 2016 йилда Давлат бюджети даромадлари ортоти билан бажарилиб, кузда тутилган дефицит урнига ялпи ички махсулотга нисбатан 0,1 фоиз микдорида профицитга

207
эришилган.
Солик ставкаларини оптималлаштириш буйича килинган узгаришлар давлат бюджети даромадлари таркибида хам мухим сифат узгаришларига олиб келди. Корхоналар фойдасидан (даромадидан) олинадиган соликлар улушининг боскичма-боскич пасайтирилиши ва (хом-ашё) ресурсларига солинаётган
соликлар улушининг оширилиши ана шундай мухим узгаришлардан бири булди. Бу хол сармоявий фаолиятнинг фаоллашиши учун кулай шарт- шароитлар яратади ва табиий ресурслардан окилона фойдаланишни раFбатлантиради.
Эндиликдаги вазифамиз давлат бюджети даромадларини солик тушумлари таркибидаги бевосита, билвосита, ресурс соликлари ва бошка даромадларни салмоFини тахлил киламиз(3.14-расм).


60

50
40
30
20
10

0 54,6


53,2

35,9

33,8

13,3

13,6


Бевосита соликлар
Ресурс туловлари ва мол-мулк солиги Бошка соликлар ва йигимлар

4,5
5,7 5,5 5 1 6,0 5,7 6,1 6,1 6,6 6,2
^ х 0,2 к 0,9 X 1,2 X 1,2 X 1,3 -К 1,5 X 1,0 * 16

х-0 0 0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

0


-
53.5 54,3 51,9 51,8 52,8 55

Билвосита соликлар ■Кушимча фойда солиги


15,0 15,0
15,9 14,3



  1. расм. 2005-2017 йиллар давомида Давлат бюджети даромадларининг таркиби тртрисида маълумот %да110

  1. расм маълумотларини тахлил килсак, давлат бюджети даромадларида бевосита соликларнинг улуши пасайиш тенденциясига эга булиб, 2005 йилда 33,8 фоизни ташкил этган булса, 2017 йилда 24,0 фоизни ёки

  1. фоиз пунктига камайган. Давлат бюджети даромадларида билвосита соликлар усиш суръатига эга булиб, 2005 йилда 35,9 фоизни ташкил этган булса, 2017 йилда 54,6 фоизни ёки 18,7 фоиз пунктига купайган.

Бевосита соликларнинг салмоFи давлат бюджети даромадларида пасайишининг асосий сабабларидан бири, бу юридик шахслардан олинадиган фойда солоти, ягона солик тулови ва жисмоний шахслардан олинадиган даромад солоти ставкаларини пасайтирилишидир. Агар, фойда солоти ставкаси 1992 йилда 45 фоизни, 1995 йилда 38 фоизни, 2000 йилда 31 фоизни, 2005
йилда 15 фоизни, 2010 йилда 9 фоизни ва 2015 йилдан 7,5 фоиз микдорида ёки 1992 йилга нисбатан олти баробарга камайган. Микрофирма ва кичик корхоналардан ягона солик тулови ставкаси 2005 йила 13 фоизни ташкил этган булса, 2017 йилда 5 фоиз килиб белгиланган. Шунингдек, жисмоний шахслардан олинадиган даромад солотини энг юкори ставкаси 2001 йилда 36 фоизни ташкил этган булса, 2017 йилда 22 фоиз ёки 14 фоиз пунктига камайган. Бу эса тадбиркорлик субъектлари молиявий фаолитини мустахкамлаш, ишлаб чикаришни кенгайтириш ва ахолини реал даромадларини ошишини тъминлашга хизмат килди (3.15-расм).


3.15-расм. Юридик шасхлардан олинадиган фойда солоти ва кичик корягона солик тулови ставкасини пасайиш тенденцияси %да209

Хулоса килиб айтганда, Узбекистон Республикасининг биринчи Президенти И.А.Каримов таъкидлаб утганидек, “Изчиллик билан амалга оширилаётган, биринчи навбатда солик юкини камайтиришга каратилган окилона солик сиёсати иктисодиётдаги таркибий узгаришларга, хужалик юритувчи субъектларнинг ишбилармонлик фаоллиги ва молиявий баркарорлигини юксалтиришга хизмат килмокда. Мамлакатимизнинг 2015 -йил учун тасдикланган Давлат бюджети жами харажатларининг 60 фоиздан


ортигини социал соха ва ахолини ижтимоий куллаб-кувватлашга йуналтириш
210
кузда тутилмокда.
Солик юкини енгиллаштириш, соликка тортиш тизимини соддалаштириш кейинги йилларда соликдан буйин товлаш, даромадларни яшириш холатларини бартараф этиш, солик солиш базасини кенгайтириш имконини берди. Бунинг натижада давлат бюджети даромадларида солик тушумларининг усиши кузатилди.
Келтирилган маълумотларнинг тахлили шуни курсатадики, 2007-2017 йиллар мобайнида бевосита соликларнинг мамлакат давлат бюджети даромадларининг умумий хажмидаги салмоFи узгарувчан тенденциясига эга булган. Бу эса, халкаро бюджет амалиётида шаклланган тенденциялар нуктаи - назаридан баркарор холат хисобланади. Чунки, мазкур тенденцияларга мувофик, бозор иктисодиёти шароитида бевосита соликларнинг давлат бюджети даромадларининг умумий хажмидаги салмоFи баркарор тарзда саклаб турилиши ёки усиш тенденциясига эга булиши лозим. 2017 йилда 2007 йилга нисбатан 0,1 пунктга усиш тенденциясига эга булганлиги халкаро бюджет амалиётига мос келаётганлигидан далолат беради.
Билвосита соликлар 2007-2017 йиллар мобайнида билвосита соликларнинг Узбекистон Республикаси давлат бюджети даромадларининг умумий хажмидаги салмоFи усиш тенденциясига эга булган. Мазкур тенденциянинг мавжудлиги давлат бюджети даромадларини шакллантиришнинг хозирги холати нуктаи-назаридан ижобий хисобланади. Бунинг сабаби шундаки, кушилган киймат солоти ва акциз солоти иктисодий конъюнктуранинг узгаришларига бевосита боFлик булмаган баркарор даромад манбалари хисобланади.
Мамлакатимизда фаолият юритаётган хужалик субъектлари томонидан туланаётган соликлар давлат бюджети даромадларининг хал килувчи кисмини ташкил этмокда. Кичик бизнес субъектлари томонидан туланган соликларни давлат бюджетида бевосита соликлар таркибидаги улушини йиллар буйича узгаришини куйидаги жадвал маълумотлари оркали куришимиз мумкин, (3.14- жадвал).

  1. жадвал маълумотларига эътибор берсак, республикамизда бевосита соликларнинг умумий хажмида жисмоний шахслар даромад солоти ва фойда солотидан кейинги учинчи уринни микрофирмалар ва кичик корхоналар томонидан соддалаштирилган тартибда туланадиган ягона солик тулови эгаллайди. Мазкур солик турининг 2004 йили бюджетдаги бевосита соликлар таркибидаги салмоFи 12,0 фоизни ташкил килган булса, 2009 йилга келиб бевосита соликлар таркибида улуши 9,2 фоизни ташкил килган. Натижада бевосита соликлар таркибида 2009 йилда 2004 йилга нисбатан 2,8 фоиз пунктга пасайган. Шунингдек, савдо ва умумий овкатланиш корхоналаридан тушган соликлар 2004 йилда бевосита соликлар таркибида салмоFи 10,6 фоизни ташкил килган булса, 2009 йилга келиб 8,0 фоизни ташкил килган, натижада 2004 йилга нисбатан 2,6 фоиз пунктга пасайган.

3.14-жадвал
Давлат бюджетидаги бевосита соликлар таркибида юридик шахслардан олинадиган солик туловларининг салмоFи111






Йиллар (% да)

2009 йилда 2004 йилга нисбатан узгариши, (+,-)

Солик турлари





Download 1,66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish