Монография / (ТИҚхмми илмий Кенгаши томонидан чоп этишга тавсия қилинган) Тошкент-2019

Ғўзани суғоришда турли суғориш технологияларининг сизот сувлари сатҳи ўзгаришига таъсири

Тадқиқотлар олиб борилган турли суғориш технологияларидаги суғориш меъёрларининг сизот сувларини жойлашиш чуқурлигига таъсирини аниқлаш ўсув даври бошида, суғоришлардан олдин, суғоришлардан кейин учунчи кун ва вегетация даврининг охирида иккинчи қайтариғидаги барча вариантларда ўрнатилган кузатув қудуқлари орқали аниқланиб борилди.
Кузатувларда вегатация даврининг бошидан охирига қараб сизот сувлари сатҳининг кичик қийматда ўзгариб турганлиги кузатилди.
Турли суғориш технологиялари қўлланилган тажриба далаларидаги сизот сувларининг тажриба йиллари бўйича ўзгариш динамикаси қуйидаги 8.6.1 ва 8.6.2-расмларда келтирилган.




8.6.1-расм. Сизот сувлари сатҳининг тажриба далалари (вариантлар) бўйича ўзгариши (МБ-вегетация боши, МО- вегетация охири).
Ўн кунликлар бўйича сизот сувларининг ўзгариши тахлил қиладиган бўлсак, вегетация даври бошига нисбатан охирида ишлаб чиқариш назоратидан ташқари барча вариантларда сизот сувларининг пасайди.
Ғўза даласида ўсув даврида сизот сувлари сатҳининг ўзгариши ўртача тажриба йиллари бўйича вегетация даври бошида: 154-177 см. вегетация даври охирига келиб: 143-177 см. ни ташкил қилди. Суғориш ишларини амалга ошириш натижасида сизот сувлари сатҳининг кўтарилиши барча вариантларда кузатилди. Сизот сувларининг кўтарилиши суғориш тармоқларидаги фильтрация сувлари ва суғориш технологияларини қўллаш билан чамбарчас боғлиқ бўлди. Тажриба далаларида эгатни қарама-қарши томонидан суғорилган мақбул 3-вариантда вегетация даврида сизот сувларининг сатҳининг йиллар бўйича ўзгариши 142-179 см.(4 тажриба), 141-176 см (5 тажриба) ва 147-175 (6 тажриба) см. атрофида бўлди (8.6.1 ва 8.6.2-расмлар).

8.6.2-расм. Сизот сувлари сатҳининг тажриба далалари (вариантлар) бўйича ўзгариши (МБ-вегетация боши, МО- вегетация охири)

Вегетация даврида юқори миқдорда суғориш меъёри хар гектарига 1100-1300 м³ берилган вариантларда (1 вариант) сизот сувлари сатҳи 11-13 см. атрофида кўтарилди. Суғориш

технологиялари қўлланилган барча вариантларда сизот сувлари сатҳи деярли ўзгармади, сизот сувлари сатҳи 2-4 см га кўтарилди.

7.