|
.
№ 5 (295)
.
Январь 2020 г.
356
Молодой ученый Қазақстан
Дж. Холмс «Біз аударма кезінде біздің санамызда
бастапқы мәтіннің көрінісі және сол уақытта аударма
мәтіннің көрінісі орын алады.» [2; 96].
Әлемдік глобализациялық үрдістер адамзаттың ал-
дыңда кәсіби білім мен шеберлікті дамытуды талап ететін
жаңа қиындықтар мен міндеттерді қоюда. Қазіргі заманда
медицина және денсаулық сақтау саласында халықаралық
тәжірбие алмасулар мен белсенді серіктестіктер жүзеге
асуда. Медициналық тіл адам әрекетінің категорияла-
уының құралдары ретінде және ғылыми әлем жайлы ой-
лаудың вербалды тәсілі ретінде түсіндіріледі. Когнитивті
терминтанымның антропоөзектілік бағыты танымның
объектісін ғана емес, сонымен қатар танымның субъек-
тісін ескеруін талап етеді.
Жыл сайын медициналық лексика жүздеген жаңа ата-
улармен толықтырылады, ал бұрында қолданылған сөздер
жаңа мағына беруі мүмкін. Дамып келе жатқан терми-
нологиялық жүйе бөліктерін, соның ішінде медициналық
терминдерді зерттеу маңызды және өзекті болып ке-
леді. Себебі, бұл тіл ғылымындағы білімнің жалпы заң-
дылықтарының бейнесін қазіргі кезеңде қадағалауға және
тілдік терминдерінің даму хронологиясын байқауға мүм-
кіндік береді.
Медициналық қысқартылған сөздер мен аббре-
виатураларды аудару мәселесімен Комиссаров
В.
Н.,
Рецкер Я. И., Арнольд И.В, Бархударов Л. С., Косериу Е.,
Борисов В. В., Лекант П. А., Гальперин И. Р. айналысқан.
Медициналық терминдерді аудару тәсілдері жайлы сөз
қозғайтын болсақ, А. В. Федоровтың тәсілдерін айтуға бо-
лады. Ол түпнұсқа тілі мен аударма тіл бірліктерінің ара-
сындағы қарым-қатынасын төмендегідей сипаттады:
1) Аударма тілде сол немесе басқа түпнұсқа сөзінің
сәйкестігі жоқ;
2) Сәйкестік толық болмайды, басқа тіл сөздерінің
мәнін тек жартылай береді;
3) Түпнұсқаның көп мағыналы сөздердің түрлі мағына-
лары аударма тілдегі түрлі сөздердің сол немесе басқа
дәрежелеріндегі мағыналарына сәйкес [3].
Медициналық терминдерді дұрыс түсініп, аудару үшін
терминдердің морфологиялық құрылысын, семантикалық
ерекшеліктерді, негізгі термин-сөз тіркестерін олардық
құрылысдық ерекшеліктерін және қолдану ерекшелік-
терін жетік білу қажет. Көптеген Үндіеуропа тілдері мен
Грек және Латын тілдерімен түбірлері ұқсас медициналық
терминдер кездеседі. Мысалы, префикс — терминбөлшек
peri
—
жанындағы,
periapical
— периапикалдық, апикал
жанындағы; терминбөлшек
ante
—
алдында орналасқан
бір зат,
anterior
—
алдыңғы, фронтальді,
anteposition
—
алдыға қарай қозғалту; суффиксті терминбөлшектер
-ec-
tomy
— резекция, толықтай алып тастау,
pulpectomy
—
пульпэктомия;
-itis
— қабыну,
stomatitis
— стоматит
(ауыздың сілемейлі қабығының қабынуы),
adenitis
—
аденит (лимфотүйіндердің қабынуы).
Медициналық терминдердің жасалуы келесі ерек-
шеліктермен байланысады:
1) Тілдік құралдармен (грек және латын кірме сөздері,
ұлттық тілдің бірліктері);
2) Терминжасам арқылы (семантикалық, морфологи-
ялық және синтактикалық);
3) Өзі қатысты терминжүйенің ерекшеліктерін біл-
діретін, терминнің құрылымдық және семантикалық ерек-
шеліктерімен.
Мысалы, ағылшын тіліндегі медициналық термин-
дері көбінесе аффиксация арқылы жасалынатын болса,
қазақ тілінде сөз тіркесі арқылы жасалады. Мысалы:
pancreas
—
грек тілінен аударғанда — pan — барлық,
kreas — тән дегенді білдіреді. Ал қазақ тілде бұл — ұйқы
безі деп аталады.
Corneas
— латын тілінен енген, cornu —
мүйіз дегенді білдіреді. Ал қазақ тілінде бұл — қасаң қабақ
деген термин ретінде қолданылады. Бұл тығыз дәнекер ұл-
пасынан тұратындықтан қасаң қабақ деп атайды.
Лейчик
В.
М. теориясына байланысты терминдер
«терминнің тұлғалық сипаты» бойынша төмендегі топ-
тарға бөлінеді [4].
Бұл ретте бізге көпсыңарлы және сөз тіркесінен
құралған терминдерді салыстырсақ болады. Мысалы,
көпсыңарлы терминдер әр лексикалық бірліктің экви-
валентін салаға сәйкес тауып, қазақ тілдің құралдары
арқылы аударылады. Сонымен қатар термин сөз тірке-
стерін аудару кезінде біз түпнұсқа және аударма тілдің
лексикасын ғана емес, аударылып жатқан тілдің медици-
налық жағдайы жайлы ақпараттар болу керек.
Кесте 1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
