Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Moliyaviy hisobot ma’lumotlarini bir-biriga mosligini tekshirish

Ko‘rsatkichlar nomi	Shakl raqami	Birlamchi		Ikkilamchi			Mosligi
		Satri	Summa, ming so‘m	Shakl raqami	Satri	Summa, ming so‘m
Asosiy vositalar: Boshlang‘ich qiymat.	1	010	71000	3	130	71000	Mos
Eskirish qiymati.	1	011	44500	3	130	44500	Mos
Ustav kapital	1	320	80000	5	080	80000	Mos
Taqsimlanmagan foyda	1	350	45000	5	080	45000	Mos
va hokazolar

3.5. Iqtisodiy tahlilning turlari va ularning tasniflanishi
Tahlil turlarini turkumlash – ularni umumlashtirish va bir tizimga keltirishga, eng muhim tomonlarini aniqlashga hamda ushbu fanning istiqbolda yanada takomillashtirish uchun keng imkoniyat ochib beradi. Tahlilning barcha turlari o‘z belgilariga qarab ma’lum guruhlarga umumlashtiriladi. Bunday guruhlashgan belgilarga quyidagilarni kiritish mumkin: tahlilning vazifalari, uni o‘tkazish muddati, qabul qilinadigan qarorlarning xarakteri, korxonalar faoliyatini o‘rganishning asosiy tomonlari, rezervlarni aniqlash usullari, o‘rganiladigan obyekt, tahlil qiluvchi subyekt, o‘rganiladigan hodisalarning ko‘lami, axborotlarni qayta ishlash usullari kabilar. Barcha turdagi tahlilning turlari ularning bajargan vazifalariga qarab quyidagi guruhlarga umumlashtiriladi: biznes-rejaning tig‘izligi, asoslanganligini baholash va uning bajarilishini nazorat qilish, erishiladigan natijalarni bashorat qilish ya’ni oldindan aytib berish, erishilgan natijalarga obyektiv baho berish va shu maqsadda korxona faoliyatiga bog‘liq va bog‘liq bo‘lmagan sabablarni aniq belgilash, ichki xo‘jalik hisobi yakunini o‘tkazish, rezervlarni aniqlash va ularni ishlab chiqarishga jalb etish, kelgusida rejalashtirish uchun asos (baza)ni aniqlash, optimal boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun tahliliy variantlarni tayyorlash.
Ishlab chiqarishni iqtisodiy tahlil qilishni umumiy tarzda quyidagi chizmada keltirilgandek ifodalash mumkin (4- chizma).

N azariy (siyosiy-) iqtisodiy tahlil

Aniq iqtisodiy tahlil

Makroiqtisodiy tahlil

Mikroiqtisodiy tahlil

4-chizma. Iqtisodiyot sohalari nuqtayi-nazaridan iqtisodiy tahlilning turkumlanishi.
Iqtisodiy tahlil turlarini turkumlash asosida boshqarish funksiyalarini turkumlash yotadi, chunki, iqtisodiy tahlil iqtisodiyotni boshqarishni har bir funksiyasini amalga oshirishning ajralmas elementi bo‘lib hisoblanadi. Boshqarishning funksiyalarini ikkita katta guruhga bo‘lishimiz mumkin: umumiy va maxsus (spetsifik) funksiya. Bu bog‘liqlik shundan iboratki umumiy funksiyalar o‘z holicha amal qila olmaydi; har qanday maxsus funksiya esa faqatgina umumiy funksiyalar yordamida amalga oshiriladi.
Ma’lumki, xo‘jalik yurituvchi subyektlarni boshqarish o‘zining tamoyillari va funksiyalariga tayanadi. Boshqarish faoliyatini amalga oshirish quyidagi funksiyalarga tayangan holda amalga oshiriladi:
¤ boshqarishni axborot bilan ta’minlash (to‘plash, qayta ishlash, iqtisodiy voqea va hodisalar to‘g‘risidagi axborotlarni tartibga solish);
¤ iqtisodiy tahlil qilish;
¤ rejalashtirish va prognozlash (iqtisodiy hodisalarni joriy va
istiqbolli rejalashtirish);
¤ muvofiqlashtirish;
¤ tashkil qilish;
¤ hisobga olish;
¤ nazorat qilish (rejalarni va boshqarishga oid qarorlarni amalga oshirilishini nazorat qilish).
Iqtisodiy tahlil turlarini turkumlanishi

5-chizma. Ishlab chiqarish nuqtayi nazaridan iqtisodiy tahlilning turkumlanishi.
1 va 2 funksiyalar boshqarishni texnologik bosqichlarini aks ettiradi, ya’ni qarorlar qabul qilish jarayonini axborot va iqtisodiy tahlil bilan ta’minlaydi. Shu bilan birga, boshqarishning boshqa funksiyalarini amalga oshirishda ham iqtisodiy tahlilning alohida o‘rni bor. Masalan, rejalashtirish funksiyasini olaylik. Kelgusi davrga reja tuzish uchun korxona faoliyatining o‘tgan yillarini atroflicha tahlil qilish va shu asosda uning rivojlanish tendensiyasini aniqlab olish zarur. Rivojlanish tendensiyasi va kelgusida iqtisodiy ko‘rsatkichlarda yuz beradigan sifat o‘zgarishlarini ham hisobga olgan holda uning faoliyatini ifodalovchi ko‘rsatkichlarini kelgusi qiymatlari shakllantiriladi. Xuddi shuningdek, boshqarishning muvofiqlashtirish, tashkil qilish va nazorat funksiyalari ham iqtisodiy tahlil bilan bevosita bog‘liq.
Ishlab chiqarishni boshqarish nuqtayi nazaridan iqtisodiy tahlil turlarini quyidagi chizmada tasvirlash mumkin (5-chizma ).
Bundan tashqari iqtisodiy adabiyotlarda iqtisodiy tahlilning turlari quyidagilarga qarab ham turkumlanadi;

1. 
   Xalq xo‘jaligini tarmoq strukturasi (sanoat va uni tarmoqlari, qishloq xo‘jalik, qurilish, transport, savdo, moddiy-texnika ta’minoti va boshqalar);
   
2. 
   Kengaytirilgan takror ishlab chiqarish bosqichlari tahlili (ishlab chiqarish, iste’mol, taqsimot va ayriboshlash jarayonlarini tahlili);
   
3. 
   Tahlilni o‘tkazuvchi subyekti bo‘yicha, ya’ni tahlilni kim tomonidan o‘tkazilayotganligiga qarab (iqtisodiy xizmat xodimlari, korxonani ijtimoiy tashkilotlari, moliya, kredit organlari, auditorlik tashkilotlari, kasaba uyushmalari, qo‘mita va ijtimoiy tashkilotlar);
   
4. 
   Tahlil o‘tkazish muddati bo‘yicha (yillik, kvartallik, oylik, dekadalik, kunlik, smenalik va bir martalik tahlil);
   
5. 
   o‘rganiladigan masalalarning mazmuni va mukammalligi
   

bo‘yicha (xo‘jalik faoliyatini kompleks tahlili va tematik tahlili);

6. 
   obyektni o‘rganish usuliga qarab (kompleks, tizimli tahlil, taqqoslama, tanlanma, korrelatsion tahlil va boshqalar).
   

Korxonalar faoliyatini kompleks tahlil qilish ularni faqatgina iqtisodiy faoliyatini tahlil qilmasdan, texnik, ijtimoiy, tabiiy sharoitlari va ularni o‘zaro aloqasini ham tahlil qilib berishi lozim.