Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan Bir ishchining ishlagan kishi-kunlari*Ish kuni = o‘rtacha mahsulot davomiyligi*Ishchining 1 soatlik kunlari Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulot hajmi ishchining ish vaqtidan to‘liq foydalanish va ishchini bir soatlik ish unumiga bog‘liq. Mahsulot hajmi ishchilar soni va ish kuchidan intensiv foydalanish natijasi mehnat unumdorligiga bog‘liq. Mehnatni texnik jihatdan qurollanish darajasi ishchi kuchi mehnati unumdorligini oshirish omilidir. Mehnat intensivligi vaqt birligi ichida yaratilgan mahsulot miqdori bilan o‘lchanadi. Uning darajasi ish vaqtidan to‘liq foydalanishga bog‘liq. Bir ishchining yillik mahsulot hajmini (GVi) bazis davridan farqiga ta’sir etuvchi omillar formula asosida quyidagicha aniqlanadi.
GVи = K D ChV
bir ishchini ishlagan kunlari (K) ni ta’siri DGV kи( ) = (K1 -K 0) D ChVо о
ish kuni davomiyligi (D) ni ta’siri
DGV Dи( ) =K D D GV( 1 - 0) о
ishchini bir soatlik ish unumini ta’siri (ChV)
DGV ChVи( ) =K D ChV ChV1 1( 1 - 0)
Mehnat unumdorligini
oshirish rezervlarini asosiy
manbalari
Mahsulot hajmini oshirish imkoniyatlarini ishga solish.
_______________________________
sarflarini mexanizatsiyalash, avtomatlashtirish, Mahsulot ishlab chiqarish uchun mehnat
mehnatni tashkil etishni takomillashtirish, mehnatni intensivlash darajasini oshirish.
23-chizma.Mehnat unumdorligini oshirish rezervlari. Mehnat unumdorligini kompleks tahlilida bir soatlik ish unumini o‘sish sur’atlari va ish vaqtini yo‘qotish sabablari o‘rganiladi. Buning uchun ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi unga sarflangan vaqt bilan taqqoslanadi. Bunday taqqoslash natijalarini quyidagi variantlari mavjud:
mahsulotni ishlab chiqarish uchun mehnat sarfi qisqargan holda
mahsulot hajmini ortishi;
mahsulot hajmi o‘sishini mehnat sarfiga nisbatan yuqori
sur’atlarda o‘sishi;
mehnat sarfi o‘zgarmagan holda mahsulot hajmini ortishi;
mehnat sarfini qisqarish darajasiga nisbatan mahsulot hajmi
kamayishini sekinlashishi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishchining ish vaqtidan foydalanishi va bir soatlik mehnat unumdorligi o‘zgarishini mahsulot ishlab chiqarish hajmiga ta’sirini quyidagi jadval ma’lumotlari asosida tahlil qilib chiqishimiz mumkin.
58-jadval Ish vaqtidan foydalanishni va o‘rtacha 1 soatlik ish unumdorligini ishchining yillik mahsulot hajmiga ta’siri tahlili