Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

6. Mahsulot hajmining o‘zgarishiga ta’sir etuvchi mehnat omillarini belgilang:

1. 
   ishchilar soni va ishlangan kishi kunlari sonining o‘zgarishi;
   
2. 
   ishchilar soni va ishlangan kishi kuni va kishi soatlarining
   

o‘zgarishi;

4. 
   ishchilar soni, bajarilgan kishi kuni, kishi ish kunining
   

davomiyligi va ishchilarning bir soatdagi unumdorligining o‘zgarishi;

4. 
   ishchilar soni va mehnat unumdorligi.
   

7. Assortiment rejasining bajarilishini aniqlang:
(mln.so‘m)

Mahsulot turlari	Reja	Haqiqatda	Assortiment rejasini bajarish hisobiga
A	189	179	?
B	91	93	?
V	82	80	?
G	62	65	?
Jami:	424	417	?

a) 98,1; b) 98,3; d) 98,7; e) 97,2.
8. Tovar mahsulotining yillik mutlaq o‘sishini aniqlang:

Ko‘rsatkichlar	Bazis yil		Yillar
		2002	2003	2004
1. Tovar mahsuloti, ming so‘m	92647	93235	94410	93423

Tovar mahsulotining yillik mutlaq o‘sishi, ming so‘m: a) +588; +1763; +776.
b) +588; +1175; -987.

4. 
   +588; +1175; +987.
   
5. 
   –588; +1763; -776.
   

9. Mahsulot sifatini ifodalovchi ko‘rsatkichlar:

1. 
   oliy kategoriyadagi mahsulotni tutgan ulushi, eksport qilingan tovar, attestatsiyadan o‘tgan mahsulot ulushi, jahon standartlariga mos keladigan mahsulot ulushi;
   
2. 
   eksport qilingan mahsulot, I nav mahsulot ulushi, mahsulot
   

sotish bahosi, sertifikatga ega bo‘lmagan mahsulot ulushi;

4. 
   brak mahsulot ulushi, sertifikatga ega bo‘lgan mahsulot ulushi, I
   

nav mahsulot ulushi, sotilmay qolgan mahsulot ulushi;

4. 
   sertifikatlangan mahsulot ulushi, oliy navli mahsulot ulushi,
   

eksport ulushi, bozorni tuzilishi.
10. Maromiylik koeffitsiyentini aniqlang.

Kvartal	Ishlab chiqarish hajmi		Tutgan ulushi, %		Rejani bajarilishi, %
	Reja	Haqiqatda	Reja	Haqiqatda
I- kvartal	20000	24244	25,0	29	121,2
II- kvartal	20000	18392	25,0	22	92,0
III- kvartal	20000	17556	25,0	21	87,8
IV-kvartal	20000	23408	25,0	28	117,0
Jami:	80000	83600	100	100	104,5

1. 
   83600/80000*100=104,5%
   
2. 
   29+22+21+28=100
   

4. 
   (121,2+92,0+87,8+117,0)/4=104,5%
   
5. 
   25+22+21+25= 93%=0,93
   

11. 
    Tayyor mahsulot balansini formula orqali aniqlang. Tayyor mahsulot qoldig‘i:
    

Yil boshiga	– Yb
Yil oxiriga	– Yo
Tovar mahsuloti	– T
Realizatsiya hajmi a) Yb+Yo=T+P b) Yb+R=T-Yo Yb+T= R-Yo Yo+T= R+Yb	– R

11. 
    Sotish hajmiga tayyor mahsulotning yil oxiridagi qoldiq o‘zgarishining ta’sirini aniqlang.
    

Ko‘rsatkichlar	Hisobot yili		Rejadan farqi
	Reja	Haqiqatda
1. Tayyor mahsulotning qoldig‘i:
Yil boshiga	500	550	+50
Yil oxiriga	600	530	-70
2. Tovar mahsuloti	40000	44000	+4000
3. Sotish hajmi	39900	44020	+5020

1. 
   – 20
   
2. 
   – 70
   

4. 
   + 70
   
5. 
   + 1020
   

11. 
    Hisobot yilining IV kvartalida realizatsiya bo‘yicha shartnoma majburiyatini bajarilishini aniqlang
    

Oylar	Mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ming so‘m		Yetkazib berilmagan mahsulot		Shartnoma bajarilishi %
	O‘tgan yil	hisobot yili	O‘tgan yil	hisobot yili	O‘tgan yil	Hisobot yili
Oktabr	5000	5000	-	200	?	?
Noyabr	4900	5200	100	350	?	?
Dekabr	5100	4900	200		?	?
IV kvartal	15000	15100	300	550	?	?

a) 98; 96,3 b) 100; 96 d) 100; 93,2 e) 96; 100
14. Shartnoma bajarilmaslik sabablarini aniqlang?

1. 
   Ishchi kuchidan to‘liq foydalanmaslik, ishlab chiqarish
   

dastgohlarini buzilishi, moddiy texnika ta’minotidagi uzilishlar;

2. 
   Ishlab chiqarish resurslaridan unumli foydalanmaslik, mahsulot sifatini buzilishi, bozor talablaridan kelib chiqqan holda shartnomaga tuzatilishlar kiritilishi;
   

4. 
   Tashqi sabablar, ichki sabablar, ishlab chiqarish obyektlarini
   

ishga tushirish muddatlarini uzayishi;

4. 
   Noto‘g‘ri javob yo‘q.
   

VI BOB. MEHNAT RESURSLARI BILAN
TA’MINLANGANLIK, MEHNAT UNUMDORLIGI VA
ULARNING MAHSULOT HAJMIGA TA’SIRI TAHLILI
6.1. Korxonada mehnat resurslarini tahlil qilishning ahamiyati, tahlil vazifalari va axborot manbalari
Iqtisodiyotni modernizatsiya qilish sharoitida korxonalarda mahsulot (ish, xizmat)lar ishlab chiqarishda asosiy o‘rinni jonli mehnat omili, ya’ni inson omili muhim ahamiyat kasb etadi, chunki har qanday fantexnika taraqqiyotining rivojlangan bosqichida ham inson omilining bo‘lishi talab etiladi, ya’ni yuqori texnologiyaga asoslangan ishlab chiqarish uskunalarini ham inson boshqarishi lozim bo‘ladi. Bunday sharoitda korxonalarning mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik darajasini o‘rganib borish muhim ahamiyat kasb etadi.
Mahsulot ishlab chiqarish hajmining oshishiga, mahsulot tannarxining pasayishiga, foyda miqdorining oshishiga hamda boshqa bir qator texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarining yaxshilanishi korxonaning mehnat resurslari bilan ta’minlanish darajasiga bog‘liq. Mehnat ko‘rsatkichlarining bajarilish darajasi mashina va jihozlardan maksimal foydalanishga, ishlab chiqarishni bir maromda amalga oshirilishiga va mehnat unumdorligini o‘sishiga ta’sir ko‘rsatadi.
Bugungi kunda respublikamizda ro‘y berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar mavjud mehnat resurslaridan samarali foydalanishni taqozo etmoqda. Mehnat ko‘rsatkichlari tarkibiga, odatda, quyidagilar kiradi: a) ish haqi fondi;
b) xodimlar soni;

4. 
   mehnat unumdorligi;
   
5. 
   o‘rtacha yillik ish haqi.
   

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimov mamlakat aholisining turmush darajasiga baho berar ekan, quyidagilar haqida ta’kidlab o‘tdi: «... o‘tgan 2011-yilda ijtimoiy sohani yanada rivojlantirish, mamlakatimiz aholisining daromadlari va turmush darajasini muttasil oshirib borish masalalari doimiy e’tiborimiz markazida bo‘ldi.
2011-yilda respublikamizda ish haqi 20,2 foizga, budjet tashkilotlari xodimlarining ish haqi, pensiyalar, nafaqa va stipendiyalar miqdori esa 26,5 foizga o‘sdi. Aholining real daromadlari yil mobaynida 23,1 foizga ortdi. Ayni paytda - shunga e’tibor berish lozimki – aholi jami daromadlarining 47 foizi tadbirkorlik faoliyatidan olinmoqda.
Sir emaski, biz mustaqil taraqqiyotimizning dastlabki yillaridan boshlab ijtimoiy adolat tamoyillarini mustahkamlash, aholining daromadlari va turmush sharoitida keskin tafovut bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslikka katta e’tibor qaratmoqdamiz.
Keyingi o‘n yil davomida yurtimizda aholi daromadlari hajmi 8,1 barobar ortgan bir paytda, ish haqi, ijtimoiy ko‘makka muhtoj toifalarning daromadlari miqdorini jadal oshirish, ularni qo‘llab-quvvatlash va soliq imtiyozlari berish hisobidan aholining eng past va eng yuqori daromadga ega bo‘lgan guruhlari o‘rtasidagi tafovut, boshqacha aytganda, daromadlardagi farq koeffitsiyenti 21,1 barobardan 8,3 barobarga qisqardi. Aytish kerakki, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi mamlakatlari va bir qator iqtisodiy rivojlangan davlatlar o‘rtasida bu koeffitsiyent eng past ko‘rsatkichlardan biri hisoblanadi.
Yurtimizda o‘tgan yillar davomida ish haqi va pensiyalarning xarid qobiliyati izchil va barqaror o‘sgani aholining hayot darajasi va sifati ortib borayotganining yaqqol tasdig‘idir.
Buning isboti tariqasida quyidagi misol va raqamlarni keltirish mumkin. Agar 1991-yilda eng kam ish haqiga Xalqaro mehnat tashkiloti va Jahon sog‘liqni saqlash tashkilotining tavsiyalariga muvofiq tarzda hisoblab chiqilgan iste’mol savatchasi qiymatining faqat 8 foizini tashkil etadigan tovar va xizmatlarni xarid qilish mumkin bo‘lgan bo‘lsa, 2011yilda bu ko‘rsatkich iste’mol savatchasining 120 foizini tashkil etdi yoki 15 barobar o‘sdi, eng kam pensiyaning xarid qobiliyati esa 9 karra oshdi.
Ayni shu ko‘rsatkichlar 2000-yilda mos ravishda 11,0 va 3,6 barobarni tashkil etdi».¹
Respublikamizda 2012-yilning 9 oyi davomida yalpi ichki mahsulot, sanoat mahsulotini ishlab chiqarish hajmi yuqori sur’atlar bilan oldingi yillarga nisbatan o‘sdi. So‘nggi yillar davomida YaIM hajmining o‘sish darajasi o‘rtacha 8 % dan yuqori bo‘ldi. Mehnat unumdorligini o‘sish darajasi mahsulot hajmini o‘sish darajasiga nisbatan yuqori bo‘lishi mamlakat miqyosida katta iqtisodiy samara berdi. Xalqaro tajribalaridan ma’lumki, shu ko‘rsatkich davlat iqtisodiyoti qudrati, kishilar turmush farovonligi omillarini mezoni bo‘lib xizmat qiladi.
Mamlakatimizda keyingi yillarda yalpi ichki mahsulot, shu jumladan sanoat mahsuloti ishlab chiqarish hajmi yuqori sur’atlar bilan o‘sib borayotganligini turli o‘zgarishlar bilan bog‘lash mumkin. Masalan, turli mulk shakllari va mazmunining o‘zgarishi, boshqaruv tizimidagi o‘zgarishlar, erkin iqtisodiy foaliyatning cheklanmaganligi, tashqi iqtisodiy faoliyatga keng yo‘l ochilishi va hokazo. Mamlakatimizdagi demografik vaziyatning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ayniqsa, mehnatga qobiliyatli yoshlarning soni tez o‘sib bormoqda. Shu bois ishchi kuchlarini ish bilan ta’minlash, ishsizlik masalasini hal etish mamlakatimizdagi eng dolzarb iqtisodiy va ijtimoiy muammolardan biridir. Bu vazifani hal etishning eng samarali yo‘nalishlaridan biri Prezident I.Karimov ta’kidlaganidek, «Kichik va o‘rta korxonalar sonini ko‘paytirish, xususiy tadbirkorlikni har tomonlama qo‘llab-quvvatlashdan iborat. Yuqorida zikr etilgan sohalar, birinchi galda, biz uchun eng dolzarb bo‘lib turgan aholi bandligi va uning daromadlarini oshirish muammolarini hal etishda o‘ziga xos lokomotiv vazifasini bajaradigan kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal rivojlantirish borasida biz tanlagan siyosatning mutlaqo to‘g‘ri va uzoqni ko‘zlagan holda olib borilayotganini takror va takror isbotlamoqda».¹