Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Oshxona servizini ishlab chiqarish uchun materiallar xarajati

Materiallar	Biznes-reja				Haqiqatda
	sarf me’yori, kg	material bahosi, so‘m	material xarajati, so‘m	sarf me’yori, miqdori kg	material bahosi, so‘m	material xarajati, so‘m
Loy	3,35	1529	5122,1	3,50	1500	5250
Kaolin	15,16	1369	20754	15,26	1380	21058,8
Dala shpati	-	-	480	-	-	480
Kvars	5,44	1184	6440,9	5,54	1190	6592,6
Pegmatit	-	-	444	-	-	444
Jami:	X	X	33241	X	X	33841,4

Oshxona servizini ishlab chiqarish uchun materiallar xarajati 33841,4 so‘mni tashkil etib biznes-rejaga nisbatan 600,4 so‘m ortiqcha sarfga yo‘l qo‘yilgan. Materiallar xarajatini o‘zgarishiga omillar ta’sirini zanjirli bog‘lanish usuli orqali aniqlaymiz.
77-jadval Materiallar xarajatiga «sarf me’yori» va «material bahosi» o‘zgarishlarining ta’siri tahlili

Materiallar	Materiallar xarajati, so‘m			Farqi (+,-)
	Reja, rejadagi sarf me’yori reja bahosida	Haqiqatda, haqiqiy sarf me’yori haqiqiy bahoda	Shartli, haqiqiy sarf me’yori reja bahosida	Jami: gr2 – gr1	shu jumladan o‘zgarishi
					sarf me’yori gr3-gr1	material bahosi gr2-gr3
Loy	5122,1	5250	5351,5	+127,9	+229,4	-101,5
Kaolin	20754	21058,8	20890,9	+304,8	+136,9	+167,9
Dala shpati	480	480	480	-	-	-
Kvars	6440,9	6592,6	6559,3	+151,7	+1184	+33,3
Pechmatit	444	460	460	+16	+16	-
Jami:	33241	33841,4	33741,7	+600,4	+500,7	+99,7

Sarf me’yoriga rioya qilmaslik tufayli materiallar xarajati rejaga nisbatan 500,7 so‘mga ortgan. Barcha material turlari bo‘yicha mahsulot birligi uchun sarflangan materiallar miqdori rejaga nisbatan yuqori bo‘lgan. Materiallar bahosining o‘zgarishi tufayli materiallar xarajati 99,7 so‘mga ortgan.
Mahsulot tannarxidagi materiallar xarajatlarini pasaytirish uchun qimmatbaho materiallarni arzoni bilan almashtirish ( mahsulot sifatiga putur yetkazmagan holda), ikkilamchi resurslardan keng foydalanish, xomashyoga ishlov beruvchi zamonaviy ilg‘or texnologiyalarni joriy etish, materiallarni transport – tayyorlov xarajatlarini pasaytirishning optimal variantlarini qo‘llash, kadrlar malakasini oshirish lozim.
Sarf me’yorining o‘zgarishiga, asosan, quyidagilar ta’sir ko‘rsatishi mumkin:

1. 
   Dastgohlar texnik jihatdan nosozligi.
   
2. 
   Xomashyo sifati.
   
3. 
   Ishchining malakasi.
   

Material bahosi o‘zgarishiga quyidagi sabablar ta’sir ko‘rsatadi:

1. 
   Xomashyo yetkazuvchi bazalarni uzoq yoki yaqin joylashganligi.
   
2. 
   Transport turlarini o‘zgarishi.
   
3. 
   Davlat tomonidan material narxini o‘zgartirilishi.
   

8.9. Mahsulot turlari bo‘yicha tannarxning tahlili va unga ta’sir etuvchi omillar tahlili
Alohida mahsulot turlari bo‘yicha ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olish va mahsulotlar tannarxini aniqlash, moliyaviy natijaga daxldor bo‘lgan elementlarni iqtisodiy jarayonlarning turi, o‘rni, joyi va javobgarlik bo‘yicha hisobga olinishi va nazorat qilinishi korxonaning moliya-xo‘jalik faoliyatini boshqarishda muhim hisoblanadi. Alohida olingan mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxini aniqlashga hisob-kitoblarning muhim obyekti sifatida qaraladi. Bunda mahsulot tannarxining to‘g‘ri aniqlanishiga ahamiyat beriladi. Mahsulotlar tannarxini aniqlash va hisobga olish, moliyaviy natijaviylikni tarkibli o‘rganish bilan birga, foydaning shakllanish qatorlarini to‘g‘ri baholash imkonini beradi. Bir xildagi mahsulot turlarini ishlab chiqaradigan korxonalarda mahsulot tannarxini qiyosiy tahlili va uning natijalari iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlarini oshirishga xizmat qiladi.
Alohida olingan mahsulotlar tannarxining tahlili xarajatlarni iqtisodiy elementlari bo‘yicha emas, balki, xarajat moddalari bo‘yicha o‘rganishni, ularning rejaga va o‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishlariga baho berishni hamda o‘zgarish sabablarini o‘rganishni tavsiflaydi. Mahsulot ishlab chiqarishning kalkulatsiya moddalari ishlab chiqarish va texnologiya jarayonlari xususiyatiga bog‘liq. Sanoat korxonalaridagi kalkulatsiya moddalari tarkibini bir xil ko‘rinishga ega bo‘lishi tannarxni umumiy hajmda va moddalari bo‘yicha tahlil etish imkoniyati tug‘iladi. Bunday tahlil bozor iqtisodiyoti sharoitida mahsulot birligiga belgilanadigan narxni aniqlashda foyda va rentabellikni oshrishda muhim o‘rin tutadi.
Mahsulotlar ishlab chiqarish tannarxiga va uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillarni xarajat moddalarining har bir turi bo‘yicha alohida tarkiblash mumkin. Masalan, material xarajatlari yoki xomashyo xarajatlari qatori bo‘yicha xarajatlar o‘zgarishiga moddiy sarflar me’yorining o‘zgarishi, ularni sotib olish baholarining o‘zgarishi ta’sir qilsa, mehnat haqi xarajatlarining o‘zgarishida ishchilar soni va bir xodimga to‘g‘ri keladigan ish haqlarining o‘zgarishi ta’sir qiladi. Amortizatsiya xarajatlari bo‘yicha ham xuddi shu shaklda tarkiblashni aytib o‘tish mumkin, ya’ni amortizatsiyalangan qiymatning o‘zgarishi, amortizatsiya me’yorlari, shuningdek, amortizatsiya ajratmalari ajratiladigan asosiy vositalar turi, salmog‘iga bog‘liq va hokazolar. Omillar ta’sirini aniqlashda har bir ta’sir birligi alohida va boshqa omillar ta’sirisiz o‘rganiladi.
78-jadval Mahsulot birligining ishlab chiqarish xarajatlari tahlili