Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

 Asosiy vositalarning baholanishi. 

 

Dastlabki  qiymat  –

  aktivni  xarid  qilishda  haqiqatda  to‘langan  pul 

mablag‘lari  yoki  uni  barpo  etishda  amalga  oshirilgan  haqiqiy 

---

 

447

xarajatlardir.  Xarid  qilishning  haqiqiy  qiymati  asosiy  vositani  xarid 

qilish  va  uni  ishlatish  uchun  tayyor  holga  keltirishda  qilingan  barcha 

xarajatlarni,  ya’ni: xarid narxi, yuridik yig‘imlar va boshqa xarajatlarni 

o‘z  ichiga  oladi.  Tashkilot  tekinga  olgan  asosiy  vositalarning  dastlabki 

qiymati  ekspert  yo‘li  bilan  bozor  narxida  baholangan  qiymat  bo‘yicha 

tan olinadi. Tekinga olingan asosiy vositani kirim qilingan sanada amal 

qilgan narx asosida joriy bozor qiymati shakllantiriladi. Amaldagi narx 

to‘g‘risidagi  ma’lumotlar  ham  hujjatlar  va  ekspert  yo‘li  bilan 

tasdiqlanishi kerak. 

Sotish qiymati

 asosiy vositalarni bitim paytida  manfaatdor taraflar 

o‘rtasida ayirboshlash mumkin bo‘lgan summa. 

Asosiy  vositani  pulga  xarid  qilinsa,  uning  qiymati  kontraktda 

ikkilamchi  bozorda  faol  ishlayotgan  shu  singari  aktivda  aniqlangan 

bozor narxi bo‘yicha ko‘rsatilishi mumkin. 

Asosiy  vositani  xo‘jalik  yurituvchi  subyektning  o‘zi  tomonidan 

yaratilgan  va  uni  yaratish  chiqimlarini  aniq  belgilash  mumkin  bo‘lgan 

hollarda asosiy vosita 

haqiqiy tannarx

 bo‘yicha aks ettiriladi. 

Ba’zi vaqtlarda asosiy vositalarni qayta baholashga ehtiyoj tug‘iladi. 

Asosiy  vositalarni  qayta  baholaganda  asosiy  vositaning  butun  zanjiri 

qayta  baholanishi  kerak.  Qayta  baholash  natijasida  asosiy  vositaning 

balans  qiymati  ko‘paygan  holda  ushbu  ko‘payish  avvalgi  bahodan 

oshadigan  summada  8510-»Aktivlarni  qayta  baholash  bo‘yicha 

tuzatishlar» schotining kreditida aks ettirilishi lozim.  

Qayta  baholash  natijasida  asosiy  vositaning  balans  qiymati 

kamaygan  bo‘lsa,  bu  kamayish  avvalgi  bahodan  oshadigan  summada 

xarajat sifatida tan olinadi. 

Asosiy vositalarning tarkibi, ularning tuzilishini o‘rganish bilan bir 

qatorda  dinamik  o‘zgarishlariga  ham  baho  berib  boriladi.  Dinamik 

o‘zgarishlar  asosida  korxonada  asosiy  vositalarning  yillar  bo‘yicha 

mutlaq va nisbiy o‘zgarishlariga baho beriladi.  

Quyidagi  jadval  ma’lumotlari  asosida  esa  korxonaning  asosiy 

vositalari  tarkibiga,  tuzilishiga  va  dinamikasiga  baho  berish  mumkin 

bo‘ladi. 

Jadval  ma’lumotlariga  asoslanib,  biz  tahlil  qilayotgan  xo‘jalik  sub-

yektida,  o‘rganilayotgan  davrda  o‘tgan  yilga  nisbatan  jami  ishlab 

chiqarishdagi asosiy vositalar hajmi 14122 ming so‘mga ko‘payganligini 

ko‘rishimiz  mumkin.  Mazkur  korxonadagi  asosiy  vositalarning  asosiy 

salmog‘ini  yer,  bino  hamda  mashina  va  jihozlar  tashkil  etgan.  Ushbu 

---

 

448

asosiy  vositalar  jami  vositalarning  80-85  %  ini  tashkil  qilmoqda.  Joriy 

yilda  korxonadagi  asosiy  vositalardan  mashina  va  jihozlarning  qiymati 

8774 ming so‘mga, transport vositalarining qiymati 5712 ming so‘mga, 

uzatish  moslamalarining  qiymati  969  ming  so‘mga  ko‘paygan  bo‘lsa, 

binoning qiymati 860 ming so‘mga, inshoot 54 ming so‘mga va boshqa 

asosiy vositalar 663 ming so‘mga kamaygan. 

 

109-jadval