Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Xarajatlarni moddalari bo‘yicha tahlili 

 

Rejadagi farqi 

T 

№

 

Xarajat moddalari 

Hisobot yilining 

rejadagi xarajat 

darajasi, tiyin 

Hisobot yilining 

haqiqiy xarajat 

darajasi, tiyin 

 

+ 

 

- 

1. 

Xomashyo va materiallar 

20,50 

20,80 

030 

 

2. 

Yoqilg‘i va energiya tex-

nologik maqsadlar uchun 

4,90 

5,50 

0,60 

 

3. 

Chetdan olingan butlovchi 

buyum va yarimfabrikatlar 

29,97 

26,62 

 

3,35 

4. 

Ishchilarning asosiy ish 

haqi 

13,23 

12,16 

 

1,07 

5. 

Qo‘shimcha ish haqi 

1,61 

1,45 

 

0,16 

6. 

Ijtimoiy sug‘urta 

ajratmalari 

3,42 

3,27 

 

0,15 

7. 

Asosiy vositalarni saqlash 

xarajatlari 

2,73 

2,53 

 

0,20 

8. 

Ishlab chiqarishni tashkil 

etish va boshqarish 

xarajatlari 

1,04 

1,04 

 

 

9. 

 Brakdan zarar 

X 

0,35 

0,35 

 

10.  Boshqa xarajatlar 

0,99 

0,61 

1,25 

0,38 

 

Jami – 1 so‘mlik mahsulot 

uchun qilingan xarajat  

78,39 

74,33 

1,25 

5,31 

 

1  so‘mlik  mahsulot  uchun  qilingan  xarajat  reja  darajasiga  nisbatan 

4,  06  tiyinga  pasaygan  holda  xomashyo  yoqilg‘i  va  brakdan  ko‘rilgan 

zararlarni reja darajasidan ortib ketishi 1,25 tiyinni tashkil etgan. Qolgan 

xarajat moddalaridan 5,31 tiyin miqdorida iqtisodga erishilgan. 

 

---

 

273

8.6. Ishlab chiqarishdagi mehnatga haq to‘lash xarajatlarining 

tahlili 

 

Raqobatdosh  iqtisodiyotni  shakllantirish  sharoitida  har  bir  korxona 

maqsadlarini  amalga  oshirilishida  asosiy  omil  inson,  ya’ni  korxona 

xodimlaridir.  Korxona  xodimlarining  moddiy  va  ma’naviy  manfaat-

dorligi esa ish samaradorligini oshishiga olib keladi.  

Iste’mol fondi xarajatlari deganda korxonada band bo‘lgan xodimlar 

va ular nomidan to‘lanadigan xarajatlar tushuniladi. Bunga, mehnat haqi 

sifatida  hisoblanadigan  va  to‘lanadigan  xarajatlar,  to‘lovlar,  rag‘bat-

lantirishlar kiritiladi. Xodimlar nomidan to‘lanadigan to‘lovlar tarkibiga 

ularning ishga qatnashi va ovqatlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar, 

kiyim-kechaklar,  kommunal  xizmat  va  uy-joy  uchun  to‘lovlar,  ularni 

o‘qitish bilan bog‘liq, shu kabi va boshqa to‘lovlar kiritiladi. 

Mehnat haqi

 – bu jamiyat ko‘lamida Milliy daromadning ishchilar 

va  xizmatchilar  o‘rtasida  ular  mehnatini  miqdori  va  sifatiga  muvofiq 

taqsimlanadigan hamda shaxsiy iste’moli maqsadlari uchun foydalanila-

digan qismidir. Korxona mehnatga haq to‘lashdan mehnat unumdorligini 

oshirishni,  fan-texnika  taraqqiyotini  jadallashtirishni,  mahsulot  sifatini 

yaxshilash  va  ishlab  chiqarish  samaradorligini  oshirishni  eng  muhim 

vositasi sifatida foydalaniladi. Ish haqini tashkil etish va ularni shakllan-

tirishdan  asosiy  maqsad  barcha  xodimlarni  ish  haqi  yakka  va  kollektiv 

mehnat  natijalariga  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  bog‘liq  bo‘lishiga  erishishdan, 

mahnatga haq to‘lashga bir xillik elementlarini bartaraf etishdan iborat. 

Korxonada  mehnat  haqi  xarajatlarini  tahlil  etishda,  mehnat  haqi 

fondining reja va o‘tgan yillarga nisbatan o‘zgarishi va o‘zgarish sabab-

lariga, bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha mehnat haqi fondi hamda 

uning o‘zgarishiga baho beriladi. Mehnat haqi fondining shakllanishi va 

uning  berilishi  davlat  tashkilotlari  tomonidan  tartibga  solib  turiladi  va 

nazorat qilinadi. Bu bevosita kredit tashkiloti hisoblangan bank tizimi va 

uning  bo‘limlari  bo‘lishi  mumkin.  Mehnat  haqi  fondining  hisoblanishi 

va  berilishi  yuzasidan  O‘zbekiston  Respublikasi  Markaziy  banki 

tomonidan  har  yili  qayta  tuziladigan  uslubiy  yo‘riqnoma  bu  boradagi 

me’yoriy hujjat sifatida olinadi.