Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi va  

dinamikasi tahlili 

 

Hisobot yili 

Farqi (+,-) 

Rejadan 

O‘tgan yildan 

 

Ko‘rsatkich-

lar 

 

O‘tgan 

yil 

Biznes-

reja 

bo‘yicha 

Haqi-

qatda 

Mutlaq, 

ming 

so‘m 

Nis-

biy, % 

Mutlaq, 

ming 

so‘m 

Nis-

biy, % 

Mahsulot hajmi 

(ish, xizmat) 

ulgurji bahoda, 

ming so‘mda: 

 

 

 

 

 

 

 

Solishtirma 

ulgurji bahoda 

 

2113430 

 

2198763 

 

2553967 

 

+355204 

 

+16,15 

 

+440537 

+20,84 

Amaldagi 

ulgurji bahoda 

1912902  2236548  2721401 

+484853  +21,68  +808499  +42,26 

 

Mahsulot  (ish,  xizmat)lar  hajmini  o‘rganishda  solishtirma,    ulgurji 

baholarda  hamda  joriy  yilning  amaldagi  baholarida  aniqlangan  ma’lu-

motlar tahlil qilinadi. Dinamikasini aniqlash uchun hisobot davrida ish-

lab chiqarilgan haqiqiy mahsulot hajmi o‘tgan yillardagisi bilan taqqos-

---

 

157

lanib ko‘rsatkichlarni o‘zgarishi mutlaq va nisbiy (foiz)larda aniqlanishi 

lozim.  Bunday tahlil qilishda taqqoslanuvchi ko‘rsatkichlar bir xil baho-

larda  hisoblangan,  ya’ni  taqqoslanuvchi  talabga  keltirilgani  maqsadga 

muvofiqdir.  Sababi,  aniqlangan  o‘zgarish  va  farqlarda  baho  omilining 

ta’siri  bo‘lmasdan  faqat  miqdoriy  o‘sish  yoki  kamayishlar  aniq  holati 

ko‘ringani tahlilning ta’sirchanligini orttiradi. Mahsulot (ish, xizmat)lar 

hajmini  o‘tgan  yillarga  nisbatan  o‘sish  sur’atlari  bir  xil  solishtirma 

ulgurji bahoda aniqlanadi. Amaldagi ulgurji bahoda ifodalangan mahsu-

lot  (ish,  xizmat)lar  hajmini  solishtirma  bahodagisi  bilan  taqqoslash 

orqali bahoning o‘zgarishini mahsulot miqdoriga ta’siri aniqlanadi.    

Aksionerlik  jamiyati  mahsulot  ishlab  chiqarish  rejasini  solishtirma 

va  amaldagi  ulgurji  baholar  bo‘yicha  ortig‘i  bilan  ado  etgan. 

Ma’lumotlardan  ko‘rinadiki,  aksionerlik  jamiyatida  hisobot  yili 

mahsulot ishlab chiqarish hajmi solishtirma ulgurji baho bo‘yicha o‘tgan 

yilga nisbatan 440537 ming so‘mga, biznes-rejaga nisbatan esa 355204 

ming  so‘mga  ko‘paygan.  Amaldagi  ulgurji  baholar  bo‘yicha  esa 

mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmi  o‘gan  yilga  nisbatan  808499  ming 

so‘mga  yoki  42,26  foizga,  biznes-rejaga  nisbatan  esa  484853  ming 

so‘mga  yoki  21,68  foizga  o‘sgan.  Bunday  natijalar  shundan  dalolat 

beradiki,  mahsulot  hajmining  solishtirma  bahosi  bilan  amaldagi  bahosi 

o‘rtasidagi  farq  baho  o‘zgarishining  mahsulot  hajmiga  ta’sirini  aks 

ettiradi.  Bundan  ko‘rinadiki,  korxonada  joriy  yilda  tovarlar  bahosida 

o‘sish  kuzatilgan.  Bu  esa  iqtisodiyotda  ma’lum  darajada  inflatsiyaning 

mavjudligidan dalolatdir. 

Mahsulot  ishlab  chiqarish  biznes-rejasini  bajarilishi  va  uning 

dinamikasi  miqdoriy  (dona,  kg,  tonna)  o‘lchamlarda  aniqlanib    tahlil 

etiladi.  Bunday  tahlil  miqdor  o‘lchamidagi  ma’lumotlarni  o‘rgansa-da, 

aniq  holatni  va  mavjud  imkoniyatni  batafsilroq  aks  ettiradi.  Sababi, 

firma qancha turdagi va miqdordagi mahsulotlar ishlab chiqargan bo‘lsa, 

faqat  haqiqatda  erishilgan  natijalargina  o‘rganiladi.  Tahlil  davomida 

mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmini  o‘rtacha  yillik  o‘sish  darajasini 

aniqlash lozim.  

Ishlab chiqarilgan mahsulotlarning turlari bo‘yicha reja bajarilishini 

tahlil qilish uchun hisobot yilida ishlab chiqarilgan mahsulotlarning har 

bir  turi  bo‘yicha  haqiqiy  miqdorini  reja  bo‘yicha  ko‘zda  tutilgan 

miqdoriga  solishtiriladi  va  o‘zgarishi  mutlaq  va  nisbiy  ko‘rsatkichlarda 

aniqlanib,  baho  beriladi.  Mahsulotlarning  turlari  bo‘yicha  dinamikasini 

tahlil  qilish  uchun  hisobot  yilida  yetishtirilgan  mahsulotning  haqiqiy 

---

 

158

miqdorini  bazis  yilida  yetishtirilgan  mahsulotning    haqiqiy  miqdoriga 

solishtirib, o‘zgarishi aniqlanadi va baho beriladi. 

Mahsulot  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  reja  bajarilishining  tahlilini 

quyidagi  aksionerlik  jamiyatining  2011-yildagi  ma’lumotlari  misolida 

ko‘rib chiqamiz.  

Paxta  xomashyosini  qayta  ishlash  natijasida  aksionerlik  jamiyati  6 

xil  mahsulot  ishlab  chiqaradi.  Ushbu    mahsulotlar  bo‘yicha  ishlab 

chiqarish  rejasi  bajarilishi  va  dinamikasining  qiyoslama  tahlilini  jadval 

ma’lumotlaridan ko‘rish mumkin.  

29-jadval