Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

Aksionerlik jamiyati bo‘yicha paxta tolasi  dinamikasining  

omilli tahlili 

 

Sh.j. jami o‘zgarishi 

(+;-) 

№

  Ko‘rsatkichlar 

2010-

yil 

2011-yilda 

qayta 

ishlangan 

xomashyo 

miqdori va 

2010-yildagi 

tolasi chiqimi 

bo‘yicha 

2011

-yil 

O‘zgari

-shi 

(+;-) 

Paxta 

xomash-

yosi 

miqdori 

hisobiga 

Tola 

koeffi-

siyenti 

hisobiga 

1 

Qayta ishlan-

gan paxta 

xomashyosi 

miqdori , tonna 

14659 

27423 

27423

  +12764 

X 

X 

2 

Paxta tolasi 

chiqimi koef-

fitsiyenti 

0,369 

0,369 

0,320 

-0,049 

X 

X 

3 

Paxta tolasi 

miqdori, tonna 

5403 

10119 

8775 

+3372 

+4716 

-1344 

  

Endi,  yuqorida  bayon  qilingan  «Zanjirli  bog‘lanish»  usulining 

qoidalari  asosida  paxta  tolasi  dinamikasining  omilli  tahlilini  jadvaldagi 

ma’lumotlar asosida ko‘rib chiqamiz. 

Jadval  ma’lumotlaridan  ko‘rinib  turibdiki,  aksionerlik  jamiyati 

---

 

161

bo‘yicha  ishlab  chiqarilgan  paxta  tolasi  miqdori  2011-yilda  2010-yilga 

nisbatan 3372 tonna ko‘paygan. Bu o‘zgarish  miqdoriy omilning ijobiy, 

sifatli omilning salbiy ta’siri ostida  paydo bo‘lgan. Miqdoriy omilning, 

ya’ni  qayta  ishlangan  paxta  xomashyosi  miqdorining  oshishi  ijobiy  

ta’sir qilib, paxta tolasi miqdorini 4716 tonna oshishiga olib kelgan: 

 

S

Q

1

Ch

0

-

S

Q

0

Ch

0

=(27423*0,369)-(14659*0,369)=10119-

5403=+4716 t 

  Demak,  qayta  ishlangan  paxta  xomashyosi    miqdori  2011-yilda 

2010-yilga nisbatan 12764 tonnaga oshgan, natija ushbu omil hisobiga  

paxta tolasi miqdori 4716 tonna ko‘paygan. 

 Paxta tolasi  miqdorining o‘zgarishiga  intensiv  (sifatli) omilning 

o‘zgarishi  salbiy ta’sir qilgan. Paxta tolasi chiqimi koeffitsiyenti 2011-

yilda  2010-yilga  nisbatan  0,049  miqdorga  kamaygan  (4,9%  ga 

pasaygan),    natijada  shu  omil    hisobiga    paxta  tolasi    miqdori  1344 

tonnaga kamaygan: 

S

Q

1

Ch

1

-

S

Q

1

Ch

0

=(27423*0,320)-(27423*0,369)=8775-10119=-

1347 tonna 

Agar  2011-yilda    paxta  tolasi  chiqimi  koeffitsiyenti  kamaymasdan 

2010-yil darajasida saqlanib  qolganda, 2011-yilda qayta ishlangan paxta 

xomashyosidan olingan  paxta tolasi 8775 tonna o‘rniga 10119 tonnani 

tashkil qilgan bo‘lar edi. Demak, paxta tolasi miqdorini ko‘paytirishning 

asosiy rezervi, paxta  chiqimi koeffitsiyentini oshirish hisoblanadi, am-

mo  aksionerlik  jamiyati  2011-yilda  ushbu  imkoniyatdan  foydalangan 

emas. 

Bugungi  iqtisodiyotni  modernizatsiya  qilish  sharoitida  xo‘jalik 

subyektlari  oldida  turgan  dolzarb  masalalardan  biri  mahsulot  ishlab 

chiqarish bilan bir qatorda, ishlab chiqarilgan mahsulotlarni o‘z vaqtida 

va  ko‘zlangan  baholarda  sotish  ham  hisoblanadi.  Mahsulot  sotish 

rejasini  bajarilishi  iste’molchilarga  jo‘natilgan  tovar  qismini  o‘rganish-

dan  boshlanadi,  chunki  jo‘natilgan  tovar  bilan  sotilgan  mahsulot  vaqt 

jihatdan  farqlanadi.  Iste’molchilarga  jo‘natilgan  tovar,  ko‘rsatilgan 

xizmatlar  uchun  belgilangan  muddat  davomida  hisob  schotiga  pulni 

kelib  tushmasligi  tufayli  korxonaning  moliyaviy  holati  izdan  chiqadi. 

Buning natijasida korxonaning budjet, bank, mol yetkazib beruvchilarga 

bo‘lgan  qarzi  ortib  boradi,  to‘lov  qobiliyati  pasayadi.  Bugungi  kunda 

tovarlar uchun to‘lov muddati 3 oy, ya’ni 90 kalendar kuni qilib belgi-

langan. 3 oydan oshgan qarz  muddati o‘tgan qarz deb ataladi. Muddati 

o‘tgan qarzlarni surunkali davom etishi bankrotlikka sabab bo‘ladi. 

---

 

162