Moliyaviy va boshqaruv hisobi

Mas’uliyat darajasi. Moliyaviy hisobni noto’g’ri olib borganligi uchun korxona rahbarlari va bosh buxgalteri ma’muriy, ham jinoiy javobgarlikka tortiladilar.

Boshqaruv hisobi sohasida esa rahbar xodimlar intizomiy (ma’muriy) javobgarlikka tortiladilar, bu ham bo’lsa qandaydir boshqaruv hisobi ma’lumotlarini buzib ko’rsatganligi uchun emas, balki ma’lum qilishlari uchun.

Ya.V.Sokolov boshqaruv va moliyaviy hisob o’rtasidagi munosabatni noyob chizmasini taklif etadi.
A - boshqaruv hisobi S - moliyaviy hisob B - hisob siyosati
1-chizma. Boshqaruv va moliyaviy hisob o’rtasidagi bog’liqlik va nisbat.
Uning fikricha, S - sohasi - faqat tashqi foydalanuvchilar manfaatlari uchun olib boriladigan hisobni o’zida namoyon etadi. B -sohasi – boshqaruv hisobining ichki va tashqi foydalanuvchilar manfaatlarini ko’zlab olib boriladigan qismidir, A sohasi esa – ma’muriyat talabi asosida shakllantiriladigan boshqaruv hisobi.
Taqdim etilgan chizma shuni ko’rsatadiki, hisob siyosati boshqaruv va moliyaviy hisoblar o’rtasida bog’lovchi halqa hisoblanib, u korxonaning ichki va tashqi foydalanuvchilari manfaatlari yo’lida tashkil etiladi.
Yuqoridagilarni umumlashtirgan holda shuni ta’kidlash lozimki, tezkor, statistik va soliq hisobi bilan bir qatorda buxgalteriya hisobi korxonaning umumiy hisobi tizimiga kiradi va ikki qismga bo’linadi: moliyaviy va ishlab chiqarish; korxona xarajatlari va daromadlari ularning ob’ekti (manbai) hisoblanadi. Ishlab chiqarish hisobining tahliliy (analitik) axboroti mutlaqo ichki boshqaruv uchun foydalaniladi. Moliyaviy hisobda esa asosan tashkilotning tijorat sirini namoyon etmaydigan axborot to’planadi, shu munosabat bilan uni yangi tashqi
foydalanuvchilarga taqdim etadilar.
Buxgalterlik hisobining bunday bo’lishini shu bilan asoslash mumkinki, aslida buxgalteriya hisobining butun tizimi tashkilot boshqaruv tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi. Biroq “moliyaviy hisob” va “ishlab chiqarish hisobi” iboralarini qo’lanishda asosan uchyot amallari (protseduralari) ga zo’r beriladi.
Boshqaruv hisobi esa faqat hisob amallari bilan cheklanmaydi, balki boshqaruvning boshqa funktsiyalari hisobiga mohiyati jihatidan ishlab chiqish hisobini boshqaruv hisobiga aylantiradi.
Uning ma’lumotlari tijorat sirlaridan iborat va ma’naviy hisobdan farqli o’laroq mutlaqo tashkilot ichkarisida foydalaniladi.
Boshqaruv va moliyaviy hisob o’rtasidagi o’zaro munosabatlarini quyidagi ko’rinishda taqdim etish mumkin.

Boshqaruv hisobi		Ishlab chiqarish hisobi

2-chizma. Boshqaruv va moliyaviy hisobot o’rtasidagi bog’liqlik
Boshqaruv hisobi imkoniyatini ochish uchun boshqaruv va ishlab chiqarish hisobi o’rtasidagi o’zaro bog’liqlikni kuzatish zarur.