Moliyaviy tahlil

Shartlarning bajarilishi
Xo’jalik sub’ektining moliyaviy holati
A1 1; A2>P2; A3>P3; 4. A4 4.	Moliyaviy barqaror
A1 1; A2 2; A3>P3; 4. A4 4.	Moliyaviy nobarqaror
A1 1; A2 2; A3 3; 4. A4>P4.	Krizisli

30-jadval
“Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining buxgalteriya balansi aktivi va passivini harakatchanligiga ko’ra tahlili
(ming so’m hisobida)

Aktiv	Yil boshiga	Yil oxiriga	Passiv	Yil boshiga	Yil oxiriga	Tulash uchun mablaglarning etishmasligi (+,-)
						Yil boshiga	Yil oxiriga
1	2	3	4	5	6	7=2-5	8=3-6
1. Doimiy harakatdagi aktivlar(320, 370, 380)	73 945	207536	1. Muddati kelgan to’lov majburiyatlar (601)	121536	316492	-47591	-108956
2. Tez sotiluvchi aktivlar (210)	165 130	383626	2. Qisqa muddatli passivlar (600-601)	-	-	165130	383626
3. Sekin sotiluvchi aktivlar (140, 190, 200)	70 771	202721	3. Uzoq muddatli passivlar (490)	32991	172756	37780	29965
4. Qiyin sotiluvchi aktivlar (130)	144 893	149255	4. Doimiy passivlar (480)	300212	453890	-155319	-304635
Jami	454 739	943138	Jami	454739	943138	-	-

30-jadval ma’lumotlariga binoan, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining balansi aktivi va passivini harakatchanligiga ko’ra tahlil etganda quyidagi shart bajarildi:

Yil boshida	Yil oxirida
73 945 < 121536	207536 < 316492
165 130 > 0	383626 > 0
70 771 > 32991	202721 > 172756
144 893 < 300212	149255 < 453890

Tahlil natijalariga binoan, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy holati yil boshida va hisobot davrining oxirida ham bir hil barqaror holatda bo’lgan. Ammo, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy holati barqaror deb topilgan bo’lsada, bu barqarorlik yil boshidagi natijadan biroz ijobiy tomonga siljigan. Negaki, yil boshida “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti doimiy harakatdagi aktivlari (A₁) bilan muddati kelgan passivlarni (P₁) 60,8 ((73945/121536)*100) foiz qoplagan. Yil oxirida esa, bu ko’rsatkich 65,6 ((207536/316492)*100) foizni tashkil etgan.

Xulosa tarzida, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti faoliyatini Shu tarzda davom ettirib, mutloq barqarorlikka erishishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
3.Tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga mablag’lar manbaining etarliligi yoki etishmasligi, ularning aylanishini tahlili

Xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy holatiga uning tovar moddiy zaxiralarini mablag’lar manbai bilan qoplanganlik darajasini o’rganish orqali ham baho beriladi. Odatda, tovar-moddiy zaxiralarini qoplash manbai bo’lib, xo’jalik yurituvchi sub’ektning o’z mablag’lar manbai yoki qisqa muddatli bank krediti va qarzlari hisoblanadi. Shu boisdan, xo’jalik yurituvchi sub’ekti tovar-moddiy zaxiralarini qoplash manbailarini quyidagicha aniqlashi talab etiladi:

1. 
   Tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli o’z mablag’lar manbai (U_m);
   

2. 
   Tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli o’z mablag’lar manbai hamda qisqa muddatli bank krediti va qarzlar (U_mk).
   

Ma’lumki, uzoq muddatli aktivlarning shakllanishida bankning uzoq muddatli krediti (570-satr) va qarzlar(580-satr)dan ham foydalaniladi. Shuning uchun, tovar-moddiy zaxiralarini qoplash manbalarini aniqlashda uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlari hisobga olinadi. Natijada, Yuqoridagi formulalarni quyidagicha ifodalash talab etiladi:

1. 
   Tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli o’z mablag’lar manbai (U_m);
   

2. Tovar-moddiy zaxiralarini qolashga o’z mablag’lar manbai hamda uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlari (U_mu);

3. 
   Tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli jami mablag’lar manbai (U_jm).
   

Xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy holatiga ijobiy baho berishda Yuqoridagi ko’rsatkichlarning barchasi noldan katta yoki teng bo’lishi (U_m≥0; U_mu≥0; U_jm≥0) talab etiladi. Ushbu shartlarning bajarilishiga ko’ra, xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliyaviy holati quyidagicha baholanadi va tahlil etiladi (31-jadval):

Mutloq barqaror	Barqaror	Nobarqaror	Krizisli
Um≥0; Umu≥0; Ujm≥0.	Um≤0; Umu≥0; 3. Ujm≥0.	Um≤0; Umu≤0; 3. Ujm≥0.	Um≤0; Umu≤0; 3. Ujm≤0.

31-jadval

“Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining tovar-moddiy zaxiralarini qoplashga tegishli manbalar bilan ta’minlanganligini tahlili
(ming so’m hisobida)

№	Ko’rsatkichlar	Yil boshiga	Yil oxiriga	Farqi (+,-)
1	O’z mablag’lar manbalari, 480-satr	300 212	453 890	+153678
2	Uzoq muddatli aktivlar, 130-satr	144 893	149 255	+4 362
3	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli o’z bablag’lar manbalari (1-2)	155 319	304 635	+149 316
4	Uzoq muddatli bank kreditlari va karzlar, 570 va 580 satrlar yig’indisi	32 991	172 756	+139765
5	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli o’z mablag’lar manbalari hamda uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlar (3+4)	188 310	477 391	+289 081
6	Qisqa muddatli bank kreditlari va qarzlar, 730 hamda 740 satrlar yig’indisi	-	-	-
7	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga tegishli jami manbalar (5+6)	188 310	477 391	+289 081
8	Tovar-moddiy zaxiralarning jami, 140-satr	70 771	202 721	+131 950
9	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga o’z mablag’lar manbalarining etarliligi yoki etishmasligi (3-8)	84 548	101 914	+17 366
10	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga o’z mablag’lar manbalari hamda uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlarining etarliligi yoki etishmasligi (5-8)	117 539	274 670	+157 131
11	Tovar-moddiy zaxiralarni qoplashga jami manbalarning etarliligi yoki etishmasligi (7-8)	117 539	274 670	+157 131

31-jadval ma’lumotlariga ko’ra, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektida o’z mablag’lar manbai hisobot davrida 153678 (453890-300212) ming so’mga ko’paygan. Shuningdek, uning uzoq muddatli aktivlari ham 4362 (149255-144893) ming so’mga ortgan.

Ikki ko’rsatkichning ta’sirida “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektning tovar-moddiy zaxiralarini qoplashi uchun o’z mablag’lar manbai 149316 (304635-155319) ming so’mga o’sgan. Bu, xo’jalik yurituvchi uchun ijobiy holat hisoblanadi.

Shuning bilan birga, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining uzoq muddatli bank kreditlari va qarzlarining hisobot davri oxiriga 139765 (172756-32991) ming so’mga ortish, tovar-moddiy zaxiralarini qoplash manbalarini Shu miqdorga ko’paytirgan.
Buxgalteriya balansi ma’lumotlariga ko’ra, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti qisqa muddatli bank kreditlar va qarzlarga ega emas. Demak, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti tovar-moddiy zaxiralarini asosan o’z mablag’lar manbai hisobiga shaklantirgani ma’lum bo’lmoqda.
“Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining buxgalteriya balansidagi ijobiy siljishlar hisobiga, uning tovar-moddiy zaxiralari manbalar bilan ortig’i bilan ta’minlangan. Buxgalteriya balansi bo’yicha xo’jalik yurituvchi sub’ektning tovar-moddiy zaxiralari yil boshida 202721 ming so’mni tashkil etib, bu ko’rsatkich yil oxiriga nisbatdan 131950 (202721-70771) ming so’mga ko’p. Shunday bo’lsada, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining mablag’lari va ularni kelib chiqish manbalarini to’g’ri joylaShuvi tovar-moddiy zaxiralarini:

• 
  o’z mablag’lari manbai hisobiga yil boshi va oxirida mos ravishda 84548 hamda 101914 ming so’mga;
  
• 
  o’z mablag’lari manbai, uzoq muddatli bank kreditlari hamda qarzlar hisobiga yil boshi va oxirida mos ravishda 117539; 274670 ming so’mga;
  
• 
  qisqa muddatli bank kreditlari va qarzlarning bo’lmaganligi bois, jami manbalar hisobiga ham yil boshi hamda oxirida mos ravishda 117539; 274670 ming so’mga qoplagan.
  

Xulosa tarzda Shuni ta’kidlash kerakki, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti tovar-moddiy zaxiralarini manbalar bilan ilmiy asoslangan holda ta’minlab, bu borada ijobiy natijalarga erishgan.