«moliyaviy tahlil» kafedrasi ergasheva Nargiza Raimjon qizi

 
 

---

65 
2-jadval 
Audit standartlarini o’zaro taqqoslash
Standart 
Asosiy talablar 
Namunaviy muolaja 
1 
2 
3 
Mustaqillik 
Auditda qatnashayotgan har bir 
hodim kasbiy etika kodeksida 
keltirilgan 
mustaqillik 
talablariga rioya qilish kerak. 
Har bir auditor firmasi 
ishga 
olinayotgan 
audit 
hodimi har yili «mustaqillik 
an etasi» ning savollariga 
javob berishi kerak 
Hodimlarni 
muayyan 
ishga 
belgilash 
Auditda ishtirok etayotgan har 
bir 
hodim 
etarli 
tehnik 
tayyorgarlik va tajribaga ega 
bo’lishi kerak. 
har bir hodim bosh auditor 
tomonidan belgilanadi va 
bu ish 2 oy oldin amalga 
oshiriladi. 
Maslahat 
berish 
Bosh 
auditor 
va 
auditda 
qatnashayotgan hodimlar 
Auditorlik 
firmasining 
direktori bilan maslahat. 
Yuqorida 
keltirilgan 
muammolar 
bozor 
iqtisodiyoti 
sharoitida 
mulkchilikning turli hil shakllari mavjud bo’lgan holatda nazoratni to’g’ri 
tashkil qilish uchun o’z echimini topishi, keltirilgan takliflarga amal qilinishi esa 
bu echimni hal qilishda muhim omil bo’ladi, deb qylaymiz. Yangi sharoitlardagi 
o’zgarishlar hisob va nazoratga qo’yilayotgan talablarni prof. h.N.Musaev 
quyidagicha ifodalaydi: “Mamlakatimizda bozor munosabatlariga asoslangan 
iqtisodiy islohotlar natijasida, audit muammolarining yangi iqtisodiy tizimi 
vujudga kelmoqda. Ushbu tizim boshqaruv, hisob-kitob va nazoratga ham 
yangicha talab qo’ymoqda. Ikkinchi toifali shaxs hisoblangan korhona bosh 
hisobchilarining endilikda huquqlari kengaygan. Turlari, faoliyat yo’nalishlari 

---

66 
tubdan o’zgargan korhonalarda hisob va nazoratning yangi ob'ektlari vujudga 
keldi.”
6
Ushbu 
muammolar 
korhonalarda 
mavjud 
resurslardan 
samarali 
foydalanish, ularni hisobi va nazoratini bozor talablari asosida tashkil qilish qta 
dolzarb hisoblanadi. Auditorlik standartlari auditorlik tekshiruvlarining barcha 
jihatlarini belgilab beradi. Jumladan, auditorlik tekshiruvi vaqtida dallillarni 
to’plash, ularni hulosa tuzish vaqtida isbot sifatida ko’rsatish jarayonida 
auditorlik standartlari muhim rol o’ynaydi. Shuningdek, auditorlik standartlari 
tekshiruvda mavjud haqiqiy ahborot va audit procedurasini belgilashga hizmat 
qiladi. Auditorlik standartlari nafaqat dalillar yig’ish, balki, o’sha dalillarni 
yig’ish paytida auditordan talab qilinadigan malaka va ahloq qoidalarini, 
tekshiruv paytida qo’llanilishi mumkin bo’lgan auditorlik proceduralarini 
(taomillarini), shuningdek ushbu dalillarni to’plashda qo’llaniladigan usullarni 
ham belgilab beradi. Demak, auditorlik standartlari mijoz korhonada auditorlik 
tekshiruvi o’tkazilish vaqtida butun bir jarayonni boshqarib turishga samarali 
hizmat ko’rsatadi.
Keyingi vaqtlarda auditorlik faoliyatining xalqaro ko’lamda rang-barang 
bo’la borishi jarayoni kuzatilmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda 20-asrning 
so’ng o’n yilligida auditorlik hizmatining yangi turi - guvohlik beruvchi audit 
turi shakllandi. Auditorlik hizmatining ushbu turi, ayniqsa, bank sohasida keng 
ko’lamda tarqalmoqda. Bank muassasalari mijozga kredit berishda auditorlik 
kompaniyalarini guvohlik beruvi shaxs tomon sifatida qaramoqda. Bunda 
auditorlik kompaniyasi bankdan kredit olgan mijozning kredit Shartnomasini 
bajarish holatini kuzatib boradi. 
Hozircha xalqaro standartlar auditorlik tadbirlarini batafsil bayon qilishi 
va misollar keltirilishi bilan auditorlik faoliyatining milliy standartlaridan farq 
qiladi. Shu sababli xalqaro standartlarni o’rganish sifatli o’tkazilgan auditlarning 
6
Musayev H.N. Iqtisodiy islohotlar sharoitida- audit //Bozor, pul va kredit 
1998. №5. 56 bet.

---

67 
ko’payishiga va jamoatchilik orasida auditor kasbi nufuzining ortishiga 
ko’maklashadi. 
Auditorlik hizmatining ushbu turi, ayniqsa, bank sohasida keng ko’lamda 
tarqalmoqda. 
Bank 
muassasalari 
mijozga 
kredit 
berishda 
auditorlik 
kompaniyalarini guvohlik beruvi shaxs tomon sifatida qaramoqda.
Quyidagi jadvallarda guvohlik beruvchi auditorlik standartlari bilan 
auditning umumqabul qilingan standartlarining o’zaro taqqoslanishi keltirilgan.