|
3.2. Auditorlik faoliyati milliy standartlarini xalqaro audit standartlariga
muvofiqlashtirish istiqbollari va muammolari
O’zbekiston
Respublikasi
iqtisodiyotining
jahon
iqtisodiy
integratsiyasiga asta-sekin qo’shila borishi barcha sohada bo’lgani kabi
auditorlik faoliyatida ham tub o’zgarishlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda.
Shu boisdan, auditni xalqaro talablarga muvofiq o’zgartirish keyingi vaqtlarda
O’zbe iston uchun tobora dolzarb ishga aylanmoqda.
Bozor munosabatlarini jadallashtirishda respublikamizning jahon
bozoriga yanada chuqurroq kirib borishi iqtisodiy islohotlarni rivojlantirishni,
iqtisodiy munosabatlarni yanada kengroq amalga oshirish uchun auditorlik
faoliyatini xalqaro standatlarga moslashtirishni taqozo qilmoqda. Bu borada
auditorlik faoliyatining milliy standartlari ishlab chiqilmoqda.
Hozirgi kunga kelib quyidagi auditning milliy standartlari tasdiqlangan:
auditni rejalashtirish
audit ishi sifatini nazorat qilish
auditorlik tekshiruvini hujjatlashtirish
muhimlik va auditorlik tavakkalchiligi
moliyaviy hisobotda bo’lgan boshqa ahborot
ma'lumotlarning kompyuter ishlovi (MKI) sharoitida audit
tahliliy taomillar
auditorlik tanlash
ekspert hizmatidan foydalanish
moliyaviy
hisobotning
chalkashliklari
aniqlanganida
auditorlik
tashkilotining ish tutishi
54
auditorlik tekshiruvini o’tkazishda me'yoriy-huquqiy hujjatlarga rioya
etishni tekshirish
ho’jalik yurituvchi sub'ekt faoliyati bilan tanishish
auditorlik dalillari
aloqador shaxslar o’rtasida bitimlar bo’yicha auditorlik dalillarini olish
taomillari
moliyaviy hisobot tuzilgan sanadan keyingi hodisalar
boshqa auditor ishi natijalaridan foydalanish
auditorlik hisoboti va moliyaviy hisobot to’g’risidagi auditorlik hulosasi
mahsus savolni tekshirish natijalari bo’yicha auditor hisoboti
auditorlik tashkilotlarining kasbga doir hizmatlari
O’zbe iston Respublikasi auditorlik faoliyatining 3, 4, 5, 6, 9, 10, 11, 13,
14, 16-son milliy standartlari «Auditorli faoliyati to’g’risida»gi O’zbe iston
Respublikasi qonuni, O’zbe iston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999
yil 10 iyundagi «Oliy Ma lisning XIV sessiyasida O’zbe iston Republikasi
Prezidentining ma'ruzasida keltirilgan asosiy qoidalarni amalga oshirilishi
chora-tadbirlari to’g’risida»gi 296-son qarori asosida ishlab chiqilgan va ular
O’zbe iston Respublikasida auditorlik faoliyatini me'yoriy jihatdan tartibga
solish unsuri bo’lib hisoblanadi.
O’zbe iston Respublikasi auditorlik faoliyatining 25, 31, 50, 55, 56, 60,
70, 80, 90-son milliy standartlari «Auditorli faoliyati to’g’risida»gi
O’zbe iston Respublikasi qonuni, O’zbe iston Respublikasi Vazirlar
Mah amasining
2000
yil
22
senyabrdagi
«Auditorli
faoliyatini
takomillashtirish va auditorlik tekshiruvlari rolini oshirish to’g’risida» 365-son
qaroriga asosan ishlab chiqilgan va ular O’zbe iston Respublikasida auditorlik
faoliyatini me'yoriy tartibga solish elementi hisoblanadi.
Respublikamizda auditorlik faoliyatining 10 dan ortiq standartlari ishlab
chiqilgan. Ushbu standartlar O’zbe iston Respublikasi Adliya vazirligi
tomonidan tasdiqlangan va amaliyotga joriy qilingan. O’zbe iston Respublikasi
55
Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan auditorlik faoliyatining milliy
standartlari respublikamizda auditorlik faoliyatini yuritishda muhim me'yoriy
hujjat hisoblansada, ammo ushbu me'yoriy hujjatlarning ishlab chiqilishida
talaygina muammolar mavjud.
O’zbe iston Respublikasida qabul qilingan va qabul qilinayotgan
auditorlik
faoliyatining
milliy
standartlarida
uchraydigan
eng
katta
kamchiliklardan biri - bu mazkur standartlar asosan xalqaro standartlardan huddi
nusha ko’chirgan holatdagidek ishlab chiqilgan. Ma'lumki, respublikamizda
iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda o’zimizga hos va o’zimizga mos yo’lni
tanlaganmiz. Shu boisdan barcha faoliyat turlarida qonuniy asoslarni barpo etar
ekanmiz, avvalo, mana shu jihatni inobatga olishimiz lozim. Bu boradagi
ishlarni yoritib berish maqsadida audit ishi sifatini nazorat qilishga
bag’ishlangan xalqaro va milliy standartlarning farqli va o’xshash tomonlarini
solishtirib chiqish maqsadga muvofiqdir.
«Audit ishi sifatining nazorati» nomli xalqaro standart buhgalterlar
xalqaro federatsiyasi doirasida faoliyat yuritayotgan xalqaro auditorlik qo’mitasi
tomonidan ishlab chiqilgan. U auditorli standartlari tizimining «Vazifalar»
bo’limiga 220-raqam bilan kiritilgan. hozirgi paytda O’zbe istonda «Auditor
ishi sifatining nazorati» Moliya vazirligining 1999 yil 4 avgustdagi 62-son
buyrug’i bilan tasdiqlangan. Bu standartlarni bilish va ularni qo’llanilishi
amaliyotida auditorlar va auditorlik tashkilotlarining malakaviy darajasini
ko’rsatadi.
Shunga asosan aksariyat auditorlik firmalari, ayniqsa, yirik firmalar bu
standartlardan keng foydalanmoqda va tekshirish uchun Shartnoma, audit
bitimlari tuzishda shu standartga asoslanmoqda.
Xalqaro ta ribani o’rganish maqsadida, shuningde uni O’zbe istonda
auditorlik faoliyatiga tatbiq qilish sababli milliy va xalqaro standartlarning
talablarini qiyoslash juda muhimdir.
56
Do'stlaringiz bilan baham: |
