Moliyaviy risklarni boshqarish

3.Risklarni boshqarish jarayonini. 

 

Risk  -  moliyaviy  kategoriyadir.  SHuning  uchun,  Risk  darajasi  va  qiymati  moliyaviy 

mexanizmi orqali ham ta’sir ko’rsatishi mumkin. Bunday ta’sir moliyaviy boshqarish texnik 

yordami va maxsus  strategiyasi bilan amalga oshiriladi.  Birgalikda, strategiya va texnikada, 

ya’ni,  risk  menejment  mexanizmi  bir  hil  shakllantirish  tushuniladi.  SHunday  qilib,  risk 

menejment, moliyaviy menejmentni bir qismidir. Risk menejmentning pirovard maqsadi foyda 

va xavfni optimal darajada bilish, maqbul nisbatda foydani qo’lga kiritishdan iborat. 

Ob’ektni boshqarish funktsiyasi – bu funktsiyaning vazifasi riskning yuzaga kelishini, 

qo’yilgan kapitalga riskning ta’sirini va ta’sir doirasini kamaytirish, aniqlashni, riskni sug’urta 

qilishni, ishlab chiqaruvchilar subьektini iqtisodga munosabati va aloqasini ochib beradi. 

Sub'ektni  boshqarish  funktsiyasi  –  bu  riskni  tahlil  qilish,  yo’nalishlarini  aniqlash, 

boshqarish, kamaytirish va nazorat vazifalarini bajaradi. 

Strategik boshqarish – oldiga qo’yilgan maqsadga, yaxshi qaror qabul qilish va tanlangan 

qaror asosida maqbul hulosalar chiqarish orqali muhim natijaga erishish tushuniladi. Maqsadga 

erishgandan  keyin  bu  strategik  boshqarish  o’z  kuchini  yo’qotadi  va  strategik  boshqarishni 

yangi qarorini ishlab chiqishga to’g’ri keladi. 

Taktik  boshqarish  amaliyot  usuli  hisoblanib,  bu  menejmentning  belgilangan  sharoitda 

aniq  maqsadga  erishishi  tushuniladi.  Taktik  boshqarish  vazifasi  deganda,  biznesda  riskni 

boshqarishni optimal qarorlarini yaratish tushuniladi. 

---

Risk-menejmentining  tayor  mahsuloti  bo’lmaydi,  lekin  uning  uslublari  riskni 

kamaytirishni  har  hil  yo’llari  va  qo’yilgan  topshiriqni  zudlik  bilan  bajaruvchi  rejalari  har 

qanday riskli munosabatlarni oldini olishga yordam beradi. Hosil bo’lgan yoki yuzaga kelgan 

risklarni oldini olishda yoki boshqarishda risk-menejmenti aniq va tezkor bo’lishi muhim rol 

o’ynaydi. 

Tezkorlik  -  bu  yuzaga  kelgan  hodisalarni  risk-menejmenti  mantiqiy  tomondan  o’ylab 

o’tirmasdan, qisqa vaqtda shu muammoni yechishni to’g’ri yo’lini topishdir. 

Aniqlik  –  bu  riskli  munosabatlarda  yuzaga  kelgan  aniq  muammolarni  yechish 

tushuniladi. 

Riskning  ta’siriga  yuqoridagi  ikki  muhim  yo’nalishdagi  uslub  yordam  bermasa,  ya’ni 

risk darajasi kamaymasa yoki ta’sir doirasi kengayib borsa u holda risk-menejmenti evristik 

uslubdan  foydalanish  mumkin.  Bu  uslub  orqali  riskni  mantiqiy  jihatdan  fikrlash,  hayotiy 

tajribalardan xulosa chiqarish va aniq mezonini ishlab chiqish mumkin.  

Risk-menejmentining vazifalarini amalga oshirish uchun bilim, mahorat va tadbirkolik 

zarur  bo’ladi,  bu  esa  risk  menejmentida  strategik  uslubni  yaratishni  talab  qiladi.  Risk-

menejmenti strategiyasi deganda biznesda aniqlangan va yuzaga kelishi mumkin bo’lgan riskli 

munosabatlarni  tahlil  qilishni  va  uning  ta’sir  darajasini  pasaytirish  uslublarini  yaratishni 

mahorat bilan boshqarish va baholash tushuniladi. 

Risk-menejmentining  strategik  muhitida  quyidagi  qonunlar  kiritilgan:  maksimal 

daromadga  erishish,  ehtimollikni  optimal  darajasini  aniqlash,  riskning  ta’sir  doirasi  va 

daromadning optimal darajasi o’rtasidagi munosabat. 

Maksimal  daromadga  erishish  –  bu  investor  qo’ygan  o’z  kapitaliga  ta’sir  qiluvchi 

riskning  minimal  ta’sir  doirasidan  kelib  chiqqan  holda  daromad  darajasini  belgilashi 

tushuniladi. 

Ehtimollikni optimal darajasi – bu riskni oldini olish maqsadida taklif qilingan bir qancha 

usullardan investor uchun eng maqbul uslubni tanlash tushuniladi. 

Riskning ta’sir doirasi va daromadning optimal darajasi o’rtasidagi munosabatda, risk-

menejmenti kutilayotgan daromadni baholash va riskning bu daromadga ta’siri doirasidan kelib 

chiqqan holda o’z kapitalini sarflashni davom ettirish yoki bu riskli munosabatdan chekinish 

tushuniladi. 

Risk menejment tizimi moliyaviy munosabatlar boshqaruv jarayonida kelib chiqadi. Risk 

menejment o’z ichiga boshqarish strategiyasi va taktikasini oladi. 

Risk  menejment  strategiyasi  maqsadga  erishish  yo’nalishini  belgilaydi  va  vositalarni 

to’g’ri yo’naltirishni anglatadi. Bu yo’nalishda bir qarorga kelish uchun ma’lum bir qoidalar 

va  cheklovlar  to’plami  mavjud.  strategiya  barcha  boshqa  qabul  qilingan  variantlarni  rad 

qilishga,  yana bir marta o’ylashga imkon beradi. Yangi maqsadlar  yangi  strategiyani ishlab 

chiqish imkonini beradi. 

Taktika – aniq maqsadlarning aniq yechimidir. Taktikaning maqsadi eng yaxshi yechim 

va, usullarni tanlash va boshqarish texnikasini munosib tanlash hisoblanadi. 

Risk  menejment  boshqarish  sistemasi  sifatida  ikiita  tizimdan  iborat,  ya’ni 

boshqariladigan sistema (ob’ekti), va boshqaradigan sistema (sub’ekti). 

Risk  menejmenti  boshqaruv  ob’ekti  risklar,  risk  sarmoyasi  va  riskni  amalga  oshirish 

jarayonida xo’jalik sub’ektlari o’rtasida iqtisodiy aloqalar hisoblanadi. Bu iqtisodiy aloqalar, 

tadbirkorlar  (sherik,  raqib)  o’rtasida  va  boshqalar  sug’urtalovchi  va  sug’urtalanuvchi,  qarz 

beruvchi va qarz oluvchi o’rtasidagi aloqalardir. 

Risk  menejmenti  boshqaruv  sub’ekti  -  (Moliyaviy  menejeri,  sug’urta  mutaxassisi, 

akvizitor va boshqalar) odamlarning bir maxsus guruh deb turli hil texnik va ma’muriy ta’sir 

usullari nazorat ob’ekti orqali maqsadli faoliyat olib boradi. 

Ya’ni nazorat obekti, sub’ektning ta’sir jarayoni, o’zini o’zi boshqarish jarayoni amalga 

oshirilishi mumkin, agar faqat boshqaruv va nazorat qilish tizimi o’rtasida muayyan axborot 

---

aylanishi sodir bo’lsa. Agar risk sharoitida harakat haqida aniq bir qaror qabul qilish imkonini 

bermasa, bu sharoitda yetarli va ishonchli ma’lumotlar, muhim rol o’ynaydi.